Sarrionandiaren azkena: “Moroak gara behelaino artean?” liburuaren aurrerapena

2010 27 azaroa

>> berria.info: “Moroak gara behelaino artean?” liburuaren aurrerapena

Joseba Sarrionandiaren liburu ezberdina da ‘Moroak gara behelaino artean?’, Pamiela argitaletxeak datorren astean kaleratuko duena, egile beraren aurrekoekin konparatuz gero. Bereber hizkuntzaren lehenetako gramatika egile Pedro Hilarionek Sarrionandiari piztutako jakin-minetik abiatuz sortua, liburua askotarikoa eta sendoa da. Bertan aurkituko dituzu pertsonaia historikoak eta gerla kolonialei buruzko gogoetak, aitormen pertsonalak eta iritzi politikoak, biografia bitxiak eta pasadizo sinesgaitzak, hizkuntzei buruzko ideiak… Atalaurreko zati bat da hau.

Moroak gara behelaino artean?

Behin, hoteletik irtetean, atezainak esan zidan: «Ez zaitez kasbara sartu!». Ez zen portutik urrun hotela. Oinez abiatu nintzen, artean datilak ezpainetan, haizea zetorreneko aldera, eta portutik zetorren. Kalea zabala zen, estilo frantses kolonialeko etxe bikainak, XIX. mendearen bigarren parteko eta XX.eko lehenengokoak, palmondoen itzal urduriak harlauzetan. Udaberria izan behar zuen, 14 edo 16 gradu egingo baitzituen, haize zuria zebilen oskarbipean. Kalean gizonak zurrun, txaketa ilunez jantzirik itzultzen zaizkit gogora.

Barku batzuk ikusi nituen kaian, garabiak, eta itsasoa bare, ez sinesteko moduko urdina. Itzelezko argitasuna egiten zuen. Baina ez dakit halako argitasunarekin hobeto ikusten ziren gauzak edo lausoago. Orduan, goiko alderantz joan nintzen. Kalea estua zen, bi ate halakoa. Ikusten ninduten batzuk zerbait esan guran bezala isildu ziren: «ez sartu kasbara!», ziur, edo «ezetz sartu kasbara!», edo «sar adi kasbara, ergel hori!». Aldapan gora joan nintzen labirintoan, ate itxien eta ate erdi irekien artetik, eta altxatzen zuten begirada batzuek barrutik, jaisten zuten beste batzuek, hitz entzunezinekin.

Gramatika baten bila nindoan. Neuk bezala Oiz barreneko baserri batetik irtendako mutil batek hor utzi zuena, mende bat lehenago.

Eta meskita handi bat ikusi nuen begirada argigabeen bestaldean, hamasei urte nituenean ikusitako pelikulako kaleen artean. Historia liburuetako Jema el-Kebir ote zen meskita zahar hori? Karrika mehe eta bihurriak, noraezean ibiltzea eta zuzen ibiltzea ere ezinezko egiten zutenak, hiri modernoetako kaleen zuzentasun eta zabaltasunik gabeak. Han behean zegoen, hala ere, etorbidea, portua, hiri modernoa.

Eta muezinaren boza entzungo zen kasbako zeru gainetik otoitz-ordua zela abisatzeko:

«Alahu Akbar, Alah Akbar…».

Iraganean nengoela iruditu zitzaidan momentu batean, XVI. mendean edo. Eta zer arraroa zen iragana. Zer arraroa zen dena begien aurrean.

Beste egun batean autobus zahar batera sartu nintzen, jende artean, gramatika horren bila. Aduar batean amaitu zen bidaia. Ez zegoen han ez libururik, ez gazterik. Hiru edo lau zahar, harri banaren gainean denboraren hormaren kontra eserita, itzalpean.

Eguzkiak asto batek putzuan bezala edaten zuen eremuan.

Isilik zeuden, baina ezin nituen paisaiatzat hartu. Zer gramatika ote zuten barruan? Hizkuntzaren gramatikarekin gertatzen da jendeak ez dakiela, baina egiten duela. Ez dakizki egiturak, elementuak, haien konbinazioak, eta hala ere ondo hitz egiten du.

«Nik eztakizut gramatikarik», oroitzen dut esaten zuela Garaziko neskatila hark. «Balinbadakizu, aski duzu zuhaurek itia!»
Jarraitzen du

Share
Atalak: aurkezpenak, iheslariak, liburuak

Leiho mugikorrak sakelan

2010 17 urria

Leiho mugikorrak sakelan
Bixente Serrano Izko
berria.info

Gaurko hau fintasun osoz diseinaturiko liburu bat dugu. Lehen begiradan, haur literaturako produktu baten aurrean gaudela ematen du. Mikro-ipuinetan murgiltzerakoan, haurrak ikusiko ditugu protagonista ia istorio guztietan. Haurren bihurrikeriak, ametsak, jolasak, begiak, birjintasun lainoa ikusiko ditugu, baina haurren harridurak ere, haurren galderak, ikuspuntuak… helduok sarri zer pentsatu, nola interpretatu, zer erantzun ez jakin jartzen gaituzten horiek. Leihoak ipuintxoko neskatilak, mundua ikusteko, bere pintzel lodia sakelan eraman eta leihoak nahi dituen une eta txokoetan airean margotzen dituenean, ez da bakarrik mundua zatika, bere neurriaren arabera ikusi nahi duelako, bada baita ere mundua ikusarazi nahi digulako helduoi. Helduok, hain zuzen, neskatilaren amama bezala, geure etxeko leiho bazterrean geratzen gara aurrean dugun munduari begira, geure ohiko munduari so, geure esperientzia mugatuak eta geure lepo gainean eroritako hipotekek eraiki diguten leihotik mundu jakinaren pasaeraren zain.

Haurrak protagonista, haurren leihoak gure behatoki, baina ez helduok haurren mundura itzultzeko babes inozo bila, baizik eta haurrek helduok gure mundu zurrunetik, adreiluzko mundutik mugiarazteko. Intentzioz beteriko ipuintxoak baitira Joseba Sarrionandiarenak, zeinetan gustura murgil daitezkeen haur eta gazteak -haien kezkak eta kontuak dira, azken finean, leihoaren bertzaldean agertzen direnak-, baina zeinetan ere astindu ederrak jaso ditzakegun helduok, gauzak berriro pentsatzeko, begi bistako hainbat irudi eta itzalen atzetik zer susma dezakegun ahalegintzeko. Ez dugu, hortaz, haur literaturako produktu hutsa esku artean; helduontzako ere badugu gaurko hau.

Estilo atsegina, hizkera poetikoa, irudimentsua, gozoa eta jasoa aldi berean, Sarrionandiak aspalditik ohiturik gaituen bezala. Eta irakurterraza bere horretan, baina behin baino gehiagotan irakurtzera bultzatzen gaituena. Areago, irakurleok geure kabuz ipuinak berridaztera gonbidatu nahi gaituena. Ezin argiago jarri du gonbita liburuaren tituluan bertan: Idazlea zeu zara, irakurtzen duzulako izenburu/lema horretan, alegia.

Ez gaude Sarrionandiaren lan nagusietako baten aurrean. Xumeagoa dugu hau, nik uste, barneko balio literarioaren aldetik. Baina ez, esplika dezadan nire hau, Sarrionandiak bere ohiko mailatik beherago erori delako, baizik eta bere betiko baliabideak edozein irakurleren eskura eraman nahi izan duelako, edozein irakurlerengan fantasia eta, batik bat, haren eguneroko errealitatetik haratago joateko ahalmena pizten laguntza eman nahi izan duelako. Badirudi egileak bere sormen lan honetan baino konfiantza gehiago izan duela, azken buruan, irakurlearen sormenean, baldin honek ganoraz eta bere leihotik, bere esperientziatik leitzen/ikusten baditu idazleak eta marrazkigileak eskainiriko fikzioak. Horrela, argitaletxe konbentzional baten bidez plazaratu ordez, helburu pedagogikoetako bertze baten eskuetara bidali du ipuintxo bilduma. Bai haurrei, bai nerabeei, bai gazteei, bai helduoi eskaini digu obra hau, guztiok, nork gure mailatik, gure eskarmentutik, irakurtzen, hausnartzen eta istorioak berridazten goza dezagun.

Horretaz dudarik ez izateko, liburuak aparteko kaiera ekartzen du, Liburua erabiltzeko proposamen didaktikoa, non hainbat ariketa-eredu proposatzen duen haurrei, nerabeei, gazteei eta helduoi begira, eskoletan, literatur elkarteetan eta nor gure bakardadean saia gaitezen leiho berri eta etengabe mugikorretatik ikusten eta berrikusten mundua.

Share
Atalak: artikuluak, iheslariak, liburuak

[bideoa] Hiriak Ruper Ordorika | Joseba Sarrionandia

2010 15 urria

Share
Atalak: iheslariak, musika

Aitor Aranzabal Altuna: ANGIOLILLO

2010 12 urria

Angiolillo
Aitor Aranzabal Altuna
2010

>> Angiolillo.pdf

AITZINSOLASA

Ataramiñe, atera mina, euskalki batean ala bestean, esamolde edo espresio hau erabiliko dugu barruko harra ateratzeko. Barruan, barnean dugun korapiloa askatzeko tresna egokia da boligrafoa. Paperaren aurrean jarri eta lauzpabost, bospasei, hamaika edo hamabi esaldi izkiriatzea, terapia oso erabilgarria da, hesteetako min guztiak sendatzeko. Euskal preso politikoen kasuan ere bai, horma gris hauek gainditzeko; kizki alanbrea, txarrantxa, igarotzeko; murru erraldoi hauetatik ihes egiteko, abstraditzeko aukera ezin hobea eskaintzen du.

Komunikazioak interbenituta izatea aitzakia ona izan daiteke ariketa zintzo honi ez heltzeko. Baina eguneroko errealitatea ez da hori, alderantzizkoa baizik, lagun guztiei erantzuteko zailtasunak izaten ditugu. Astean bi gutun ateratzeko eskubidea dugu. Begi eta belarri zorrotzez aritzen diren zelatari finak ditugu. “Gran Hermano”ren jarraitzaile sutsuak, besteen bizimoduak kontrolatzen, zelatatzen gustura aritzen diren miserableak. George Orwell-en “1984” nobelako jendarte eredua bizi bizian dugu, kontrol soziala eta errepresioa nagusi dira.

Bizitza honetan ezinbestean eta halabeharrez gutxienez hiru lan egin behar omen ditugu: zuhaitz bat landatu, ume bat izan eta liburu bat idatzi. Betidanik nire burua langile fintzat izan dut. Unibertsitate zurietan hezi eta erregimen zaharraren aldeko diren intelektualak baino labegaraietan hazitako langile gorriak nahiago ditut. Bizitzan, pinu larregi sartu ditut agian (lagun batek zera esaten zidan: pinu sartzaile amorratua izatetik zipaio izatera soilik pausu bat dagoela!!!; kar, kar, kar,… Barre egin dezagun askatasunez, ez dezala inork gure irria eta barrea arautu); haritz, pago eta gaztainondo ugariren aita ere izan naiz.

Bi ume zoragarri izan ditut eta “frigorifikotik” irtetean hirugarrena izango dugu. Irlandarren estrategia sortzailearekin bat egiten dut, erabat! Urteak aurrera doaz; garai batean gazteak izan ginen; egun ileak etengabe urdintzen ari bazaizkigu ere, odola gero eta gorriagoa dugu, egoskortasuna azalean…

Elorri zuriari ez dago mahatsik eskatzerik, ezta haltzari udarerik… baina zorretan nagoela pentsatzen dudanez hor doa nire saiakera, nire hirugarren eginbeharra.

Ataramiñeko lagunak errukitzen badira eta argitaratzera ausartzen badira, nire ahalegina NAVAL CARNEROko kai hau baino hobe batera iritsiko da.

Saiakera da, ez ikerketa sakona egin dudalako; alderantziz, saiakera da asko saiatu naizelako. Ausardia galanta neurea, idazlea izan naitekeela pentsatzea ere,…” JUNTALETRASA”. Hitzak ondo uztartzen asmatzen baldin badut, gaitz erdi.

Bergararra naiz, gure hizkeran bergarakua, (mokolua kanpotar batzuentzat), tostoiak eta errellenoak dira gure herriko goxo preziatuenak. Kofradia ere badaukagu gainera. Tostoia iruditzen bazaizue, edota errelleno gehiegi duela, barkatzen jakingo ote duzue? Hori egingo duzuelakoan nago.

Hedabide gehienetatik kanpo gaude Euskal Preso Politikoak, ahaztuak gara, manipulatuak, zentsuratuak, irainduak, jipoituak… liburuxka, honetan bidai-lagun izango dugun Michele Angiolillo anarkista italiarra ere, ahaztutako heroi txiki bat da,. Angiolillo moduko pertsonei tarte txikia eskainiko die historiak, pasarte eta biografi-azterketa gutxi… nahiz eta bere ekintzarekin historiaren norabidea nabarmen aldatu. Hona hemen nire omenaldi txikia…

Share
Atalak: liburuak, presoak

[bideoa] Euskal iheslari politikoen mezua Sarrionandiaren ahotsean

2010 28 iraila

Share
Atalak: iheslariak

Sarrionandiak gogoetarako leihoak zabaldu ditu ipuin laburren liburuan

2010 20 iraila

gaur8.info



«Idazlea zeu zara, irakurtzen duzulako» Joseba Sarrionandiaren lan berriak 133 ipuin labur jasotzen ditu. Hik Hasik kaleratu du, eta helduentzat gozagarri ez ezik, haurrentzat interesgarri izan daitekeela pentsatuta, lana baliatzeko proposamen didaktikoa erantsi dio. Lanak leihoak zabaltzen ditu, bertatik begiratzea irakurleari dagokio.

Maider Eizmendi

Ipuin bat asmatzea errealitatearen harresian leiho bat zabaltzea da, harginak edo zurginak egiten duen lez, ahalik eta egurrik hoberenarekin, bestaldean topatuko denaz jabetu gabe oraindik, zalantzaz, beldur apur batekin», hala deskribatu du Joseba Sarrionandia idazleak ipuingintza, eta zabaldutako leihoetatik ikusten denaz hausnartzeko, galderek erantzun bakarra ez dutela deskubritzeko, burutapenak norabide bakarrekoak ez direla baieztatzeko eta amets egiteko gonbit egin du, Hik Hasik kaleratu duen «Idazlea zeu zara, irakurtzen duzulako» bere liburu berrian.

Idazle handiaren 133 mikroipuin jaso dituzte, lau zatitan banatuta: irakurlea liburuaren bidean kokatzen duten sarrera, irudimena nagusi den «Leihoak egiten zituen neskatoa» atala, eskola gai nagusitzat duen «Biba zorrien izurritea» tartea, eta gai soziologikoak jorratzen dituen «Unibertsoaren historia eta beste istorio batzuk» atala.

Ipuin gehienak lerro bakan batzuetakoak dira; bi orritxo baino ez dituztenak, hiruzpalau. Laburrak, baina, aldi berean, irakurleak nahi adina luzeak, autoreak berak gaineratu duen moduan, «idazketa irakurketatik osatzen eta biderkatzen baita».

Liburu honetan, Xabier Mendiguren idazleak sarreran jaso duen moduan, ipuin laburren generoa Euskal Herrian gehien eta sakonkien landu duen idazleak umorea eta «ironia mehea» baliatu ditu eta, «paradoxa du, sarritan gogoetarako bidea, ezustearen aurrean buruko errota lanean ipintzeko tresna».

Gogoetarako bidea ematea bai, baina, noski, Sarrionandiak berak aitortu duen moduan, irakurketa gozagarria bultzatzea da, batez ere, lanaren helburua: «Hainbeste oinaze eta hainbeste umiliazio ikusten diren mundu honetan, batak besteari hainbeste min eragiten diola, atsegin apur bat eman ahal izatea ederra litzateke».

Hik Hasik idazlearen testuak eskuartera iritsi eta segituan nabaritu zuen lanaren kalitatea, baita balio didaktikoa ere. Hik Hasiko koordinatzaile Jose Mari Auzmendiren esanetan, hausnartzeko eskaintzen duen parada da, akaso, aipagarriena, «batez ere, garai hauetan, egia bakarraren eta norabide bakarrekoaren ideiak horrenbeste pisu duenean». Sarrionandiak idatzitako ipuinek, ordea, «gai beraren gainean edo egoera beraren gainean ikuspuntu desberdinak izan daitezkeela ikusteko eta horien gainean, bakoitzak bere iritzia emanda, eztabaida dezakegula frogatzeko bidea ematen dute», ohartarazi dute Auzmendik eta liburuaren ilustrazioak egin dituen Lierni Altubek.

Horregatik, hain zuzen ere, liburua kaleratzearekin batera, liburua erabiltzeko proposamen didaktikoa egin dute Hik Hasiko kideek, haurrekin eskolan, aisialdian, etxean… baliatzeko. Ohiko liburuarekin batera, beraz, ipuin laburren genero literarioaren historia eta ezaugarriak, autoreei buruzko argibide batzuk eta ipuin batzuen inguruko gogoeta egiteko Hik Hasik prestaturiko hainbat ideia eta eredu jaso dituzte, euren web orrian (www.hikhasi.com) eskegi duten liburuxka batean. Haren amaieran, gainera, ipuinetako bakoitzak zein gai lantzeko balio dezakeen jasotzen duen indizea gaineratu dute.

«Eskolan, batez ere, testu-liburuak edo testu oso zuzenduak eskaintzen dira eta, normalean, guk markatzen dugu ikasleen begiradaren norabidea. Gainera, gehienetan ez da beren ikuspegia eskatzen eta, eskatzen denean, euren begirada guk egin dugun horretan sartzea nahi izaten dugu. Zentzu honetan, asko gustatu zitzaigun autoreak leihoarekin egiten duen alegoria», nabarmendu du Auzmendik.

Askatasuna da, izan ere, liburu honen ezaugarri nagusietako bat. Sarrionandiak, oker ulertzeko arriskuarekin ere, testuaren malgutasuna bilatu du: «Ez dago testuaren mamia eta forma xehetasunez azaldu beharrik, leihotik begira lagun batekin paratzen garenean ikusten den guztia esplikatu behar ez diogun bezala. Idazleak leihoa zabaltzen du, zerbait seinalatzen du, baina lagunari dagokio nahieran begiratzeko libertatea».

«Irudimena lantzeko bidea ikusi genuen», esan du Hik Hasiko kideak: «Egia da haurretan mundu imaginarioa oraindik zabalagoa dela, gure pentsamenduan ezinezkoak diren gauzak haurrenean posible direla; ipuinak helduentzat ere aitzakia ederrak dira hori lantzeko, izan genuen eta galdu genuen gaitasun horri errepaso egiteko».

Horregatik, eskolan, aisialdian, haurrekin lantzeko egokia izanda ere, Auzmendik argi utzi du helduei bideratutako lana dela eta, entretenigarria ez ezik, irakaspenerako ere balio dezakeela: «Helduok haurrei gure logikatik abiatuta ematen dizkiegu azalpenak eta liburu honetan badaude beraien argudioetatik abiatuta emandako azalpenak. Horregatik da, hain zuzen, interesgarria helduontzat».

Lierni Altube arkitektoa da lanbidez, baina Hik Hasik liburuaren ilustrazioak egitea proposatu zion eta erronka gogo onez eta ilusioz hartu zuen. «Sarrionandiaren liburu baterako marrazkiak egitea ohorea da», esan du behin eta berriz. Lau hilabete luze pasatu ditu testuen osagarri diren ilustrazioak egiten. «Ipuinak banan bana irakurri eta bakoitzak iradokitzen zidana marrazten saiatu naiz. Batzuek ipuinarekin harreman zuzena dute, beste batzuek ez, nolabait esateko, marrazkia bera beste ipuin bat ere bada, kasu batzuetan. Baliatutako teknika akuarela da, guztiei beharrezkoa den lotura ematen diena».

Ipuinen malgutasuna gozagarria baina, aldi berean, traba ere gertatu zaio: «Pertsona bakoitzaren ulertzeko era besteenaren ezberdina izan daiteke, eta baliteke pertsona berak lehenengo irakurketan eta bigarrengoan ezberdin ulertzea ere. Horregatik, behin baino gehiagotan, ipuinei hasieran egokitutako ilustrazioa aldatu behar izan dut, baina gustura, betiere», onartu du Altubek.

Duen balio didaktikoagatik, jada pertsona askok liburuarekiko interesa agertu dute, Altubek eta Auzmendik aitortu dutenez, eta horietako asko eskolaren munduan murgildutakoak dira.

Haratago joateko aukera ere sortu zaie, ordea; izan ere, Ander Lipus, Miren Gaztañaga, Ainara Gurrutxaga eta Urko Redondo aktoreek ipuinak landu eta eskoletan emanaldiak egiteko proiektuari heldu diote. «Oso begi onez hartu dugu ekimena. Ipuinak kalitate handikoak dira eta zenbat eta gehiago zabaldu, orduan eta hobe, zer erakutsi asko baitute», onartu du Auzmendik.

Share
Atalak: artikuluak, iheslariak, liburuak

Olerkiak. Ibon Muñoa

2010 16 iraila

Olerkiak
Ibon Muñoa
Eibarko Amnistiaren Aldeko Mugimendua. 2009ko abendua

>> Olerkiak. Ibon Muñoa.pdf

Ibon Muñoa Arizmendiarrieta eibartarra 2000. urteko urriak 18 batez atxilotu zigun espainiar poliziak. Ordudanik estatu espainiarreko hainbat espetxe ezagutu ditu, dispertsio politika krudela dela medio. Valdemoro, Kordoba, Burgos, Langraitz… Azkenengo bost urteetan Puerto I-eko espetxean daukate, Eibartik 990 kilometrotara.

Urte guzti hauetan, Euskal Preso Politikoen Kolektiboko beste kideekin batera hainbat ekimenetan parte hartuz zein bere egunerokotasunean espetxe politikaren aurrean borrokan aritu izan da jo-ta-su. Tarteka-marteka bere olerkiak idatzi eta helduarazteko aukerak aprobetxatzen ditu.

Liburuxka honetan bere olerki batzuk biltzen dira, bere sormenaren adibide.

Eibarko Amnistiaren Aldeko Mugimendua

Share
Atalak: liburuak, presoak

«Ataramiñe»: 2010eko hitzordua

2010 17 abuztua

Agur bero bat espetxe ezberdinetan, erbestean, etxetik urrun zaudeten guztioi:

Azkenengo urte hauetan, «Ataramiñe»-ren ibilbidea hasi zenetik, euskal errepresaliatu politikoen literatura koadernoa den hau kanpoan, urrun, eta barruan gaudenen arteko ezinbesteko hitzordua bilakatu da. Elkartasunez, berotasunez eta hitzez osaturiko zubia den honetan, zuen ekarpenak liburu hau eraikitzen duten harriak dira, eta heldu da harri horiek biltzeko garaia, «Ataramiñe’10»-en agertuko diren lanak biltzeko garaia, hain zuzen. Aurtengo deialdia inoiz baino beranduago egin badugu ere, espero dezagun zuen erantzuna urtero bezain zintzoa izatea. Gaur hasita eta irailaren bukaerara arte bidalitako idazki, pentsamendu, oroitzapen edota irudiek lekua izango dute, neguarekin batera, esku artean izango dugun «Ataramiñe»-n.

Elkartasuna zigortzen denean, «zigortuen» hitzek haize fresko bezain askea ekartzen digutelakoan gaude eta, beraz, zaudeten bazterretatik eta ziegetatik bidalitako testuak amorruz, pozez, tristuraz ala indarrez josita jasotzeko irrikatzen gaude. Zuen guztien eguneroko bizitzan zuekin egon ezin garenoi zuek gertuago sentitu ahal izateko eta gure egunerokotasunean ondoan sentitzeko.

Zuen testigantzak gure historiaren lekukoak dira, ezabaezinak… horregatik ere, inork ezabatu ez ditzan, idatzi eta irakurri egin behar dira.

Aurten bereziki gogora ekarri nahi dugu Ataramiñe proiektuaren sortzaileetako bat eta motorra izan den gure laguna, lankidea eta preso politiko ohia izandako Jon Etxeandia. Aurten utzi bagaitu ere, haren presentzia inoiz baino nabarmenagoa izan dadin, zuen laguntza eta zuen lanak behar ditugu «Ataramiñe’10» hemendik hilabete batzuetara esku artean izan dezagun.

Animatu eta Ataramiñe, animatu eta Ataramihiñe.

Besarkada bero bana guztiontzat.

Maite zaituztegu.

Mitxel Sarasketa, Olatz Caminos, Edurne Sanchez del Arco, Maku Basabe, Amaia Urizar, Zaloa Basabe.

Share
Atalak: artikuluak, Ataramiñe

Jokin Urain: “Espetxean burua ez galtzeko modu bat izan daiteke idaztea”

2010 20 uztaila


Jokin Urain

Elkarrizketa egin diote Jokin Uraini Gara egunkariko “Mugalari” gehigarrian, 2010.07.16ko alean, “Ez dago etxean” liburuaren inguruan, eta oro har kartzelak eta literatura gaiaren inguruan.

Elkarrizketa papereko edizioan bakarrik argitaratu da baina, eta pdf formatuan ekarri dugu hona:

>> Jokin Urain. “Espetxean burua ez galtzeko modu bat izan daiteke idaztea”.pdf

Share
Atalak: espetxea eta literatura, liburuak, presoak

Ipuinekin leihoak irekiz

2010 12 uztaila

berria

Argazkia: Ander Lipus, Xabier Mendiguren, Lierni Altube, Joxe Mari Auzmendi, Miren Gaztañaga eta Urko Redondo, liburua aurkezten.

Joseba Sarrionandiaren mikroipuin sorta berria kaleratu du Hik Hasik, asmo pedagogikoarekin

Kristina Encinar.

Hik Hasi egitasmoak hamabost urtez euskal hezkuntzarako baliabideak sortzeko lanari beste bat gehitu dio. Asmo pedagogiko horren ildoari jarraitzen dio argitaratu berri duen lanak: Joseba Sarrionandiaren (Iurreta, 1958) azken lana, Idazlea zeu zara, irakurtzen duzulako, 133 mikroipuinez eta 122 marrazkiz osatutako bilduma. Horri loturik, gida didaktiko bat ere egin dute, baina edonorentzat izan daitezke baliagarriak ipuin guztiak.

Ipuin bilduma bat egin nahi izan dute, betidanik ipuinek «gizakion ahozko ondarearen transmisioan izan duten pisuagatik». Eta Joseba Sarrionandia aukeratu zuten. «Beti iruditu zaigulako Sarrionandiaren literaturaren munduak, zeina metafora eta irudi paradoxikoz betea baita, parada ematen zuela ipuinak eskoletan, etxean eta aisialdian landuak izan zitezen», dio Hik Hasiko Joxe Mari Auzmendik.

Joseba Sarrionandiak Hik Hasiri adierazi zionez, «ipuin bat asmatzea errealitateari harresian leiho bat zabaltzea da, bestaldean topatuko denaz jabetu gabe oraindik, zalantzaz, beldur apur batekin».

Ipuinak etika, filosofia eta antzeko gizarte gaien eztabaida sortzeko «aproposak» dira. «Norberak duen izatea eta espiritu kritikoa garatzeko aukera ematen dute, dogmaren kontra bakoitzak errealitatea interpretatzeko askatasuna izan dezan», dio Azurmendik.

Liburuak sarrera eta hiru atal ditu. Xabier Mendiguren idazlearentzat, Leihoak egiten zituen neskatoa lehen atalean, irudimena da gehien aipatzen den gaia, «fantasia eta surrealismo puntu batekin»; bigarrenean, Biba zorrien izurritea deritzonean, eskola da ardatz, eskolak «gizartearen alegoriatzat, metaforatzat funtzionatzen duelarik»; hirugarren atalak, Unibertsoaren historia eta beste istorio batzuk izenekoak, itxura entziklopediko baten azpian, gai soziologikoagoak lantzen ditu.

Mendigurenen ustez, bi dira liburu honen ardatzak: alde batetik, «Sarrionandiaren lanetan ohikoa den umorea, ironia fina -batzuetan subertsiboa izan daitekeena-, eta paradoxa etengabe agertzea»; bestaldetik, «paradoxak gugan sorrarazitako ezustearen bitartez Sarrionandiak erakusten digula errealitateari modu askotara begira dakiokeela» .

Ilustrazioak Lierni Altube Oñatiko arkitektoak egin ditu. Lehen liburua du hauxe. Batzuetan, marrazkiak kontakizunari laguntzen dio, eta bestetan, irudiak ipuina bera dira.

Lipusen eskutik, antzezlan

Ander Lipus aktore eta zuzendaria buru dutela, Miren Gaztañaga, Ainara Gurrutxaga eta Urko Redondo aktoreek liburuko mikroipuin batzuk eskoletarako antzezlan bihurtuko dituzte. Oraindik ez dakite nolako saioak izango diren, baina udazkenean hasiko dira proiektuaz gogoeta egiten eta hurrengo urterako prest izango dute. Orduan, hainbat eskola aukeratuko dute, eta ondoren, irakaslearekin edukia adostuko. Horrela, ikasleek saioari dagokion ipuina saioaren egunaren aurretik ikasgelan landuko dute. Izan ere, aktore taldea haur eta gaztetxoekin interakzioa lortzen saiatuko da.

>> eitb.com: ‘Idazlea zeu zara, irakurtzen duzulako’, mikroipun sorta
>> AUDIOA. Euskadi Irratia. Arratsaldekoa : Joseba Sarrionandiaren mikroipuinak.mp3
>> diariovasco.com: Irakurlea idazle bihurtzen duten ipuintxoak
>> noticiasdegipuzkoa.com: Mikroipuinen liburu bat kaleratu berri du ‘Sarrik’
>> AUDIOA. HABE : Leioak.mp3

Share
Atalak: aurkezpenak, iheslariak, liburuak

Joseba Sarrionandia / Lierni Altube: “Idazlea zeu zara, irakurtzen duzulako” liburua

2010 1 uztaila

Hik Hasi

“Idazlea zeu zara, irakurtzen duzulako” liburua

Hik Hasik argitaratu berria du, eta datorren astean aurkeztuko du, hausnarketa sustatzeko eta pentsamenduaren autonomia eta ikuspegi kritikoa lantzeko 130 ipuin eta 130 marrazkiz osatutako liburua + lanketarako proposamen didaktikoa.

Eskaintza berezia egingo du harpidedunentzat eta kopuru handia eskatzen dutenentzat.

Joseba Sarrionandiak idatzitako liburuan aurkezten diren ipuinak, nola ez, gozatzeko dira. Imajinazio handia agertzen dute, eta, fantasiaren munduan bidaiatzera eta protagonistaren tokian jartzera gonbidatzen gaituzte.

Idazleak erabiltzen duen hizkuntza poetikoarengatik, ipuin bakoitzean sentiarazten dituen irudi desberdinengatik eta agertzen diren metaforengatik, taldean irakurriz gero, hainbat interpretazio egiteko aukera eskaintzen ditu.

Umorea erabiliz, errealitatea eta absurdoa nahasten ditu autoreak. Ipuin bakoitzean, ezusteak sortzen duen inpaktuak, pentsarazten, eztabaidari bidea ematen eta ondorioak ateratzen lagun dezake.

Ipuin bakoitzak hainbat ikuspegitik begiratzeko aukera eskaintzen duenez, norberak interpretatzea, iritzia aurkeztea, besteak entzutea, arrazoitzea, ideiak defendatzea, adostea… ahalbidetu dezake. Horrekin guztiarekin, pentsamenduaren autonomia eta ikuspegi kritikoa lantzen lagun daitekeela irizten dugu.

Ipuinen lanketak hainbat konpetentzia orokor eta espezifiko lantzeko balio baditu ere, Elkarrekin bizitzen ikasi, Komunikatzen ikasi, eta, batez ere, Izaten ikasi garatzen laguntzeko bereziki baliagarriak direla da gure ustea.

Ipuinak adin jakin bati zuzenduta ez badaude ere, iradokizun gisa, adinka sailkatutako proposamena egiten ausartu gara, inori baliagarri suerta dakiokeelakoan.

>> argia.com: Sarrionandiaren mikroipuinak plazaratu ditu Hik Hasik

Share
Atalak: artikuluak, iheslariak, liburuak

Kartzelako literaturaz

2010 13 ekaina

berria.info



Kartzelako literaturaz

Leire Lopez Ziluaga

Jokin Urain ez dago etxean irakurtzen dugu liburuaren azalean. Errealitatea azalean. Jokin Urainek hogei urtetik gora daramatza preso, eta, beraz, ezin da etxean egon. Kartzelan bertan idatzi ditu orain arteko lan guztiak. Bi nobela argitaratu zituen aurrena -Izaina eta Adlotse-, eta kronika nahiz saiakera landu ditu azkeneko hiru liburuetan –Gatibu sortu nintzen, Errotarria eta Ez dago etxean hau-. Hain zuzen ere, 1937 eta 2009. urteen bitarteko kartzelako literaturaz idatzi du aurten kaleratutako liburuan. Horrekin batera, garai berean izandako zenbait ihesaldi eta ihes-saioren kontakizuna ere egin du, kartzelaren egunerokotasunari buruzko oharrekin batera. Baina dena lotuta dago; azken batean, noizbait gauza daitekeen fikzioa da ihesa, eta kartzelako literaturak errealitatearen zati bat erakusten digu, haien egoeraren berri ematen baitute liburuan aztertutako testuen egile gehienek. Fikzioa beharrezkoa dugu edozein errealitate bizitzeko, lau ertzen arteko errealitatea bizitzeko are beharrezkoago izango da.

Bizi duten egoeraren testimonioa ematen dute liburuan aztertzen dituen idazlan gehientsuenek: presoaren bakardadea, urruntasuna, mina, kartzelan bizitako hainbat egoeraren kronika, salaketa… Egileak ez du idazlanon balio literarioa aztertu. Espetxean idatzi diren testuen berri eman digu, testuak sortzeko prozesuari eta testuinguruari buruzko zenbait datu ere, baina ez du epairik eman. Berak oharkabean pasa daitezkeen zenbait lan jarri dizkigu begien aurrean. Ez dakit lan horien maila literarioaz aritzea dagokigun guri. Esango nuke liburura ekarritako testu gehienek balio handiagoa dutela errealitate baten berri ematen dutelako literaturari egiten dioten ekarpenagatik baino. Dena dela, ez da asko esatea, ez baitut uste egile gehienen asmoa maila jasoko literatura egitea zenik. Sarrionandiaren Literatura eta iraultza irakurtzea baino ez dago.

Behin baino gehiagotan agertzen du Urainek kartzelako zenbait bizipen galduko direnaren ardura; inork kontatu ez dituenez, ahaztu eta errealitatetik kanpo geratuko direnaren ardura. Izan ere, fikzioa beharrezkoa baita bizitzeko, baina bizitakoak ere fikzioa behar du batzuetan, han izan ez zirenen gogoan iraungo badu, modu osatu gabean izango bada ere. Kezka hori ere badago liburuan: bizitakoa kontatu arren, idatzitakoaren bidez errealitate osoa esan ezinaren kezka. Transmititzeko zailtasun horri, galdu daitekeen historiari lekua egiteko ahalegina da liburua bera. Ahalegin osatugabea, ezin bestela izan, besteak beste, testuetako asko galdu egin direlako, edo ezin izan dituelako eskuratu.

Ihesen eta ihes-saioen kronikak tartekatu dituela esan dut hasieran. Ihesa ametsa da, literatura da, eta fikzioaren beharra azaltzen digu egileak liburuan ihesari tarte bat egiten dion bakoitzean. Paradoxikoa da errealitate bat gorde nahi izatea etengabe adierazten duen saiakera batean literaturaren behar hori azaltzea behin eta berriro. Edo ez. Ez.

Liburua erreferentzia ona izango da hemendik aurrera kartzelan idatzitako lanen berri izan nahi duenarentzat. Idazlanon kritika nahi duenak bere aldetik egin beharko du lana, liburuak ez baitu horrelakorik eskaintzen, lehenago esan bezala. Pena da aipatzen dituen testu asko galdu izana, edo elkarrekin bilduta ez egotea.

Liburua euskal preso politiko batek idatzitakoa da eta, beraz, ikuspegi jakin bat du kontatzen duena kontatzerakoan. Bati baino gehiagori trabatuko zaizkio esaten dituenetako asko, Uraini berari aztertu dituen zenbait testu trabatu zaizkion bezala. Liburua hartzen duenak badaki nondik idatzita dagoen.

Share
Atalak: artikuluak, espetxea eta literatura, liburuak, presoak

Iñaki Gonzalo “Kitxu”ren nobela berriari buruzko kronika Gara egunkarian

2010 13 ekaina

>> gara.net: Kitxu novela la vida de Alba, la brigadista de Gares ejecutada en El Salvador

La brigadista garestarra Begoña García Arandigoyen, Alba, fue ejecutada extrajudicialmente en El Salvador en 1990. Era una médico de 24 años que militaba en las filas del Frente Farabundo Martí de Liberación Nacional. El escritor Iñaki Gonzalo, Kitxu, ha rescatado del olvido su historia para novelarla en 142 páginas, que van acompañadas de diversa documentación. «¡Cómo no quererte Alba!» es una de las novedades más potentes de la feria del libro de Bilbo.

«Cuando me propusieron escribir la historia de Begoña García Arandigoyen, Alba, pensé que no podría». Así arranca el último libro de Iñaki Gonzalo, Kitxu, escrito en la soledad de la cárcel de Dueñas. El reto no era nada fácil: relatar la vida de Begoña García, una médico garestarra ejecutada de un tiro en la nuca en el Salvador al poco tiempo de haberse enrolado en la guerrilla del FMLN.

Sin embargo, tras dos años de trabajo, de goteo de documentos y vaivén de borradores en las visitas a la cárcel, «¡Cómo no quererte Alba!» se muestra como una de las novedades más llamativas de la feria de Bilbo. La propuesta de Txalaparta es arriesgada. Consiste en un juego entre la biografía y la novela. El propio Kitxu no lo lo tiene claro: «Ésta no es una biografía al uso. Es… ¿cómo definirlo?; ¿una biografía novelada?, ¿una novela biográfica? Es, en todo caso, la historia que hubiera podido ser».

Las vidas de Kitxu y de Alba nunca se cruzaron. Ella perdió la vida en la guerra salvadoreña, defendiendo la causa popular en una columna guerrillera del Ejército Revolucionario del Pueblo, en 1990. Él cayó preso en 1994. Pero, gracias al trabajo de familiares y amigos del autor y la protagonista, se ha conseguido salvar barreras imposibles.

En este libro han tenido una importancia capital los correveidiles, los que han puesto en contacto al autor con los testigos, los que colaron, documento a documento, la historia de Alba en la cárcel de Dueñas. Precisamente hoy, la hermana de Kitxu -que también se llama Begoña- le entregará el último manojo de papeles, esta vez editados y encuadernados, al preso, que acaba de ser trasladado de Palencia a Valladolid, a una cárcel que su hermana describe como «vieja y extraña».

«Tiene muchas ganas de ver el libro -afirma Begoña Gonzalo-. Mañana (por hoy) le llevaremos seis ejemplares, para que los firme y se quede alguno. Es el primer taquito de los 15 que nos han dado». Según explica su hermana, tener el libro por primera vez entre sus manos «le dará la fuerza que necesita». La narración de «¡Cómo no quererte Alba!» se extiende durante 142 páginas, que se acompañan con un prólogo del autor -en el que desnuda todas las limitaciones que ha tenido y cómo las ha ido solventando-, un glosario de términos del castellano de Centroamérica y una serie de documentos (textos extraídos de noticias, comunicados y libros, sobre la historia de Begoña García) que el autor ha querido resaltar.

Kitxu, bilbaíno, ha trabajado novela y poesía durante su estancia en prisión. Es autor del poemario «Hace frío aquí en España» (1998), y los libros «Carta a un fantasma» (1997), «Nadine» 2000, «La barca de Amín» (2002) y «El niño de Magüey» (2006).

Las palabras de la brigadista

Quizá el documento más contundente que esconden los anexos sea el de la propia Alba. Se trata de la transcripción de una cinta enviada a sus padres unos meses antes de ser ejecutada por el Ejército salvadoreño: «El presente no es que sea bonito; es que yo estoy haciéndolo bonito. Simplemente porque eso es lo que yo he decidido. Porque me he entregado en cuerpo y alma a lo que pienso que debo hacer y porque estoy satisfecha con lo que estoy haciendo». En ese testimonio sonoro, una misiva privada enviada a sus padres, Begoña García Arandigoyen se muestra dura y trágicamente premonitoria: «Siempre dije que daría mi vida por un ideal y ahora ha llegado el momento de demostrarlo. (…) Pero es que mi propia vida ha dejado de ser de mi propiedad». Medio año después fue capturada y ejecutada a sangre fría. Recibió seis balazos, resultando fatal el de la nuca. Tenía 24 años y un embarazo de siete meses.

IÑAKI GONZALO

Kitxu es licenciado en Filosofía, Periodismo y Antropología. También se diplomó en Teología. Ha trabajado en Getxo Irratia y en el diario «Egin». En el momento de su detención ejercía como director de Egin Irratia.

BEGOÑA GARCÍA

Alba nace en 1966. Vecina de Gares, estudia Medicina. Decide marcharse a El Salvador como brigadista aun habiendo sacado plaza en el Hospital de Navarra. Es ejecutada extrajudicialmente en 1990.

Alguien debe relevar a Begoña García

Una de las personas que han ejercido un papel esencial en la factura del libro «¡Cómo no quererte Alba!» ha sido Xavier Vélez, concejal de Gares. En el momento de la muerte de Alba, era alcalde y se encargó de la ceremonia de despedida civil a la brigadista. Vélez recuerda que fue la primera vez que se hacía algo así en el pueblo y que «allá nos quedamos llorando todos a moco tendido». El concejal de Gares define a Alba como: «una mujer que decidió darlo todo por una causa justa».

En la despedida en Gares participó Jesús Lezaun, que recordó las palabras del padre de la joven, cuando le dijo a su mujer: «Lloremos; pero tenemos que aceptarlo, porque fuimos nosotros los que le inculcamos esto a Begoña». Otra frase de los padres, remitida a la joven cuando se encontraba en El Salvador -«Queremos que alguien te releve»- fue el detonate para que Kitxu se aventurara con el libro. También a Vélez le han marcado estas palabras, por eso está orgulloso de que la presentación de «¡Cómo no quererte Alba!» en su propio pueblo quede en manos de la Gazte Asanblada de Gares. El acto tendrá lugar el próximo 2 de julio.

Share
Atalak: artikuluak, liburuak, presoak

BIDEOA | Sautrela: Kartzelako literatura

2010 9 ekaina

eitb / sautrela (I)

eitb / sautrela (II)


Kartzelan ere egiten da literaturaren inguruko erreportajea. Sautrela

Share
Atalak: aurkezpenak, espetxea eta literatura, liburuak, presoak

AUDIOA | Ez dago etxean: kartzela eta literatura

2010 9 ekaina

Euskadi Irratia

Arantza Iturbek zuzendutako Euskadi Irratiko “Arratsaldean” saioan, Jose Luis Otamendik aurkeztu du Jokin Urainen EZ DAGO KARTZELAN saiakera.

ENTZUN: Ez dago etxean: kartzela eta literatura.mp3 (Iraupena: 27:59).

Share
Atalak: aurkezpenak, espetxea eta literatura, liburuak, presoak
« Mezu berriagoak — Mezu zaharragoak »