Askatasunetik Ziegara… Atik Zra

2011 5 apirila

>> Nabarra hilabetekaria 118. zka. | 2011ko martxoa

Literatura Eskolak eman digu ideia. Otsailean irakurleak Donibanen batu zirenean kartzelako literaturaz hitz egin zuten eta eleberrietako, filmetako, hurbileko eta urruneko kartzelak oroitu genituen. Karmen Katodori eskatu genion bere zerrenda horietako bat osatu zezan eta telegrama bidez erantzun zigun, baietz, egingo zuela, baina denbora beharko zuela, asko baitira kartzelak STOP gorputza bera baita STOP arimaren kartzela STOP William Blake poetak STOP zioen bezala STOP. Martxoko alfabetoan, kartzelak, beraz.

Karmen Katodo

A
Historian garrantzia izan duten kartzela asko aipatuko ditugu lerrootan baina lehenengoa duela oso gutxi agertu zen mundu osoko prentsaren titularretan. 2004an eman zuten ezagutzera AEBtako telebista kateek Irakeko inbasioaren hasieratik Amnesty International eta beste erakunde batzuek salatzen zutena: ejertzito yankeea buru zuen koalizioko soldaduek torturak eta tratu txarrak erabiltzen zituzten preso irakiarren kontra. Abu Ghraib (arabieraz جن أبو غريب edo siŷn abū ġurayb) mundu osoan egin zen ezagun, bertan gertatzen zenaren irudiak han eta hemen zabaldu zirenean. Zalaparta politikoak Donald Rumsfeld defentsa idazkaria eta George W. Bush presidentea azalpenak ematera behartu zituen eta azkenean txostena eman zuen Administrazio amerikarrak gertatutakoa onartzen. Soldaduen sadismoa aitortu zuten eta ofizialen utzikeria, lehenetik hasita Washingtongo azken goi-karguraino. Txostenak, ostera, torturak ez zituela inork agintzen ere esan zuen, eta soldaduek krudelkeriak bultzatuta eta haien kabuz egiten zituztela. Egun, oraindik 300 tortura salaketa ikertzeko daude.

Kartzela batetik baino gehiagotik, erbestetik eta mila ezlekuetatik idatzita daude, bestetik, Ataramiñe argitaletxearen lanak. 2002an sortu zenetik kultur elkarte ere den Ataramiñek urtero-urtero eman ditu argitara euskal preso eta iheslari politikoen lan-bildumak. Musika bildumak, mahai-jokoak, obra laburrak, margo liburuak eta beste hainbat lan ere sustatu eta zabaldu dituzte. 2007an Ataramiñe kantuz ere atera zuten, presoen poema musikatu eta abestuak.

B
Sekretuen gotorlekua deitu zioten, justiziarik gabeko lekua eta iraultzaren lehen hitzordua. Frantziako kartzela ezagunenari buruz ari gara eta historia liburuetan leku handiena duenari buruz ere bai, ziurrenik. Bastilla, jakina, Le Bastille frantsesez. Voltaire filosofoa bera eta Sadeko markesa preso egon ziren haren hormetan eta Antzinako Erregimenaren eta monarkiaren zapalkuntza eta ustelkeriaren ikur jo zuten iraultzaileek. Horregatik hartu zuten, 1789ko uztailaren 14an, sinbolismo handia eta –aitor dezagun- meritu ez hain handia duen erasoan. Izan ere, iraultzak anaitutako matxinoak bertara sartu zirenean zazpi preso baino ez zeuden barruan, bakar bat ere ez filosofoa (dakigula). Lau faltsifikatzaile zeuden gatibu, buruko gaitza zuen gizona (Tavernier abizenekoa, zinegilea bezala), intzestuagatik zigorturiko noblea (a ze zikina) eta Damiensen izeneko seigarren bat. Iraultzak askaturiko lehenak, Aro Modernoaren lehen egunean.

C
Gaztelaniaz idatzi dutenen artean maisu jotzen dena ere, Miguel de Cervantes preso egon zen, bost urtez. Napolitik Espainiarako bidean, turkiarrek gatibu egin zituzten Miguel eta Rodrigo anaia, 1575eko irailaren 26an. Aljeriara eraman zuten, eta gizon handia zelakoan urre-gorrizko 500 ezkutu eskatu zituzten erreskate modura. Dakigula, inork ez zituen ordaindu, oraintsu bezala, orduan ere idazle aberats gutxi zegoelako, baina ez zen etsi Cervantes tematia eta bost urtetan lau aldiz saiatu zen ihes egiten. Lehen ihesaldian bidea erakutsi behar zion gizona ez zen agertu. Bigarren saiakera Cervantesen amak egin zuen, baina diru nahikorik ezin izan zuen batu bi semeen askatasuna erosteko eta Miguelek nahiago izan zuen Rodrigo kalean ikusi. Rodrigo saiatu zen anaia itsasontziz handik ateratzen baina itsasoa zakarregi zegoen eta azkenean atzeman egin zuten turkiarrek. Cervantes idazleak ardura osoa berea zela esan zien eta ihesaldia bere gain hartu zuen. Bost hilabetez kateatu zuten zigor modura. Hirugarren saiakeran hobeto aritu zen eta Oranera iristea lortu. Baina laguntza eskatzeko bidali zuen laguna preso hartu zuten eta 2.000 zigor kolpe jasatera kondenatu zuten Cervantes, nahiz eta gero zigorra barkatu. Laugarren saiakeran ere, lehenengoan bezala, gaizkideak traizionatu zuen eta Konstantinoplara eramatea erabaki zuten (nazkatuta edo). Baina azkenean fraide kristau batzuek ditxosozko 500 txanponak batu eta Cervantesen askatasuna erosi zuten. Bestela ihesean jarraituko zuen eta guk ez genuke inoiz letra honetako hurrengo ihesaldiari buruz hitz egitea lortuko.

Colditz gaztelura joan behar dugu alfabetoa jarraitzeko, Saxoniako Leipzig, Dresde eta Chemnitz artean dagoen gaztelu ederrera. Han jarri zuten naziek II. Mundu Gerran ustez Alemaniako seguruena zen kartzela, herrialde osoan goi-mailako segurtasuna zuen bakarra (sonderlager). Soldadu arriskutsuenak zein herriari traizioa egin ziotenak (volksfeindlich) preso hartzeko erabili zuten eta Hermann Göring goi-karguaren esanetan ezinezkoa zen handik ihes egitea. Göring gaixoak ez zekien halakorik ez dela sekula esan behar: 16 gizonek utzi zuten barregarri 1941 eta 1944 artean, Colditzetik ihes eginda. Ihesaldi horiek oinarri hartuta mahai-jokoa egin zuten eta baita telesaila ere, BBC One telebista katean, (Colditz, 1972-1974). Azkenik, Göring gustura gera zedin filma ere egin zen, telesailaren 24. eta 25. atalak hartuta. Horrekin gustura ez eta, bai, asmatu duzu, bigarren telesaila egin zuten 2005ean, ITV1 katean (Chancellor Colditz: The Definitive History). Aurki, horrela jarraitzen badugu, musikala eta wii-jokoa. Adi.
Jarraitzen du

Share
Atalak: artikuluak, espetxea eta literatura

La fuga. Carmen Domingo

2011 29 martxoa

>> argia.com: “Ezkabako kartzela da protagonista, eleberriak ez du istorioaren gidari den heroirik”

[Carmen Domingo Bartzelonako idazleak La fuga eleberria idatzi du, frankismoan Ezkabako kartzelatik ihes egin zuten presoei gertatutakoa oinarri hartuta]:

“Istorio liluragarria aurkituko du irakurleak orrialde hauetan. Bere buruaren alde batekin topo ere egingo duela uste dut, nahiz eta ez zuzenean inplikatuta egon edo ez senide errepresaliaturik izan. Hau bezalako Estatu batean, non trantsizioaren aurretik gertaturiko guztia lausotu egin den, ezabatu, irakurleak bere historiaren zati bat aurkitu dezake. Ezkaba guztion iraganaren zati da eta iragan horretatik asko ikas dezakegu”.

>> gara.net: «Mi novela no tiene un héroe que guíe la historia. La cárcel de Ezkaba es la protagonista»

Share
Atalak: artikuluak, liburuak

PEN klubeko Idazle Espetxeratuen Batzordea Bruselan bildu da

2011 29 martxoa

>> zuzeu.com: WIPC, idazle espetxeratuen oihartzuna Bruselako karriketan

Hasier Rekondo Laskurain

Pen International Clubeko WIPC Batzordeak (Idazle Espetxeratuen Batzordea) Brusela hautatu du bere aurtengo batzorde orokorreko topaleku gisa.

PENEuropako hiriburuan bertan, mundu osoko idazleak hartu zituen KVS Theatre antzokiak Pen International erakundeak egin deialdiari jarraituz. Bruselako “Zonalde Gorriko” erdigunean kokatutako KVS antzerki dekadentea: inguruko karriketan barrena prostitutak barreiatzen dira goiz eta egunez (Europa ekialdetik eta Afrikatik “amestutako Europara” etorritako emakumeak batez ere). Prostituzioaren sareak Europa “demokratiko eta askean” barreiatu diren modura, geroz eta gehiago dira WIPC Batzordeak azken urtean jasotako kasuak: 1.000 kasu berri, espetxeratutako idazle eta 56 hildakoen artean 2009tik 20010eko abendura. Honez gain, 100 Rapid Action Alerts (Alerta Azkarreko Ekimenak) kudeatu ditu Pen Clubeko WIPC Batzordeak urte osoan zehar..

Teresa Toda eta idazle kurduak

Euskal PEN Klubeko ordezkaritzak bere urteroko proiektuen berri eman zuen, denbora arazoak tarteko labur eman ere, atzoko bilera irekian. Bi kasu aipatu zituen Hasier Rekondok, Euskal PENeko ordezkariak: Teresa Toda Euskal PEN Klubeko Zuzendaritza Batzordeko kideak kartzelan bizi duen egoera azaldu zuen Europako Giza Eskubideen Batzordeko ordezkariaren aurrean. Eta honez gain, Kurdistango idazleak jasaten ari diren jazarpenaren berri eman zuen laburrean. Laster Euskal Herrira etortzekoak dira, Legebiltzarreko Giza Eskubideen Batzordearen aurrean bere testigantza ematera Kurdistango hiru kazetari jazartu.

WIPC-eko Bruselako bileran lan-batzorde ezberdinak eratu ziren, besteak beste, Adierazpen Askatasuna, EB-eko Giza Eskubideen Batzordea, Sorkuntza…. WIPC Batzordeak Passaporta Literatur Jaialdiarekin egin zuen bat: Letters to Europe poesia ikuskizuna presatu zuten KVS Theatre-an bertan, ikuskizunaren lelo nagusia: Europa benetako etxe irekia izan dadila giza eskubideen defentsaren alde. Bitartean, kanpoko karriketan prostitutek bere eguneroko jardunarekin jarraitzen zuten.

Share
Atalak: artikuluak

Sautrela: Mikel Etxabururi elkarrizketa

2011 12 martxoa

Mikel Etxaburu ondarrutarrak bere lehen poema bilduma kaleratu du, ‘Zu zara orain txoria’, kartzelan idatzi zuen liburua. Askatasunaz edo itsasoari buruz ari da solasean Hasier Etxeberriarekin.

Share
Atalak: Sailkatugabeak

Txoriaren poesia sotila, kaiolatik

2011 10 martxoa

Espetxean emandako garaian idatzitako poema sorta «Zu zara orain txoria» liburuan bildu du Mikel Etxaburuk. Bakarrizketa sakonetatik urrun, komunikatzeko beharrak bultzatu zuen ondarroarra bertso askeak idaztera, kartzelako «infernuari» xamurtasuna atxikiz.

Ariane KAMIO | DONOSTIA

Egunero dator txoria/ziegako leihora, /zu zara orain txoria esatera, /niri jaten eman, / kantuan entzun, / niri kontuak kontatzera / ziegako leihora / egunero dator txoria / gogoraraztera, / zu zara orain txoria esatera. Kaiolan sartutako txoriaren gisan ikusi zuen bere burua Mikel Etxaburuk (Ondarroa, 1969) 2008an Seguran atxilotu zutenetik. Bi urte eman zituen espetxean 2010ean aske utzi zuten arte. Espetxealdian poema sorta oparoa ondu zuen, sentitutako komunikazio beharra bideratze aldera. Handik urtebetera, «Zu zara orain txoria» izenburupeko poema bilduma kaleratu du Elkar argitaletxearekin batera.

Idazteko zaletasuna txikitatik datorkion arren, «kartzelan poeta izatea errazagoa» dela iritzi dio ondarroarrak: «Lehen poesia idazten nuen, espetxean poeta bilakatu nintzen, eta orain berriz ere poesia idazten dut». Nolanahi ere, bere burua ez du idazle gisa ikusten. «Idazle baten helburua idaztea da, eta nirea beste helburu batzuei bide ematea da, idazkuntza baliatuta», nabarmendu zuen.

Bere letrak komunikatzeko beharra asetzeko baliatu zituen Etxaburuk. «Ez dut bilatu bakarrizketa sakonik, baizik eta komunikatzeko nahia dago nire poemen hondoan; kanporako proiekzioa bilatu nahi izan nuen».

Espetxean zaila da, bere iritziz, barnean dituzun helburuei bide ematea. «Helburu guztiak zerrendatzen dituzu, eta haiek lortuko dituzula ziur zaude; ikastea, kideekin egotea… Eta poesia izan da niretzat helburu horiei guztiei irtenbidea emateko moldea».

Ez-lekuak, pribatuak, posibleak

Molde hori baliatuta, egoerarik latzena xamurtasunari atxiki dio Etxaburuk bertso aske eta lexiko erraza baliatuta. Hala, hiru ataletan banatu du poesia liburua: Ez-lekuak, leku pribatuak eta leku posibleak. Ez-lekua espetxea bera da ondarroarrarentzat, eta kartzelari lotutako sorkuntzak bildu ditu bertan. «Espetxea ez-lekua da, non funtzionarioek ere ez luketen bertan egon nahi. Han dagoen presoa denbora baterako egoten da, luzeago ala motzago, baina zigorra amaitzean badoa. Egoera horretatik abiatu dira atal horretako poemak, nahiz eta ez dudan hitz gordinik erabiltzen, superbibentziarako jarduera gisa baliatu bainuen».

Leku pribatuetan, ikuspuntu pertsonalari begirako sorkuntzak bildu ditu, batzuetan irakurlea «asaldatua» sentiaraz dezaketenak, baina sentimenduak «zintzoki» azaltzen saiatu dela nabarmendu zuen, «egungo gizartean sentimenduak argi adierazteak norberaren harresiko paretak pitzatzea» dirudien arren.

Atal «kursia» izan daitekeela ere iritzi zion, baina bi aukera soilik omen zituen bere barrenak husteko, «kursitasun horren baitan lotsatu eta sentipenak gordetzea, edo kursitasuna aldarrikatzea». Horrela, Alvaro de Camposen hitzak ekarri zituen gogora: Todas as cartas de amor sâo / Ridículas. / Nâo seriam cartas de amor se ñao fossem/ Ridículas.

Azken atalean, leku posibleetan, esperantzarako bideak jorratu ditu, utopietan oinarrituak, baina egiazko utopietan, egingarriak direnetan. «Gerora begirako atala da eta egotetik, itxarotetik ez datorren utopia hori adierazi nahi izan dut», esan zuen.

Harkaitz Canoren hitzaurrea

Harkaitz Cano, hitzaurrearen egileak pozgarritzat jo zuen egunotan poesia liburu bat aurkeztu ahal izatea, eta are gehiago, hain sarriak diren kartzelako poema bilduma «ez gratuitoa» denean. Espetxea «hizkuntzaren laborategi» gisa ikusarazi zuen idazle lasartearrak, «balio duten eta balio ez duten hitzak galbahetik pasatzeko toki bakarra», hain zuzen. Hala, Etxaburuk ondutakoak «beraien baitatik askatu nahi duten poemak» direla azpimarratu zuen, «espetxeko hitzak hitz berriekin tartekatzen direlarik».

Xamurtasunaz mintzatu zen Cano, eta infernuan infernu ez dena erakustearen garrantzia azpimarratu zuen. «Epikatik urrun» idatzitako poemak ei dira Etxabururenak, «tonu minorrean eta xamurtasunez eginak, xamurtasuna ez baita irmotasunaren kontrakoa». Modu sotilean idatziak, zarata eta espanturik gabeak. Oinak bustitzen dituzten itsasertzeko olatuen kadentziadunak, uhin xumeen indar leunekoak.

Share
Atalak: liburuak

Mikel Etxaburu: «Samurtasuna bilatu dut ia ezinezkoa dirudien lekuan»

2011 10 martxoa

Mikel Etxaburu, Zu zara orain txoria poema liburuaren egilea. / ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS

>> berria.info: Mikel Etxaburu: «Samurtasuna bilatu dut ia ezinezkoa dirudien lekuan»

‘Zu zara orain txoria’ argitaratu du, hitz gordinik gabeko poema liburua nahiz eta kartzelan idatzia izan

Juan Luis Zabala Donostia

Kartzelan, ziegako leiho barrotedunetik zehar patiora begira zegoela, kurriloak ikusi zituen Mikel Etxaburuk, ohiko kantoira jo eta kolonbiar presoek emandako ogi apurrak jaten. Baina, egun hartan, kurrilo bat besteengandik bereizi eta leihoaren bestaldean pausatu zen. Irudi hori dago Etxabururen Zu zara orain txoria (Elkar) estreinako poema liburuari izenburua ematen dion poemaren jatorrian. «Txoria ni kantuan entzutera dator, eta berriro gogoraraztera orain ni naizela txori kaiolatua».

Mikel Etxaburuk (Ondarroa, 1969) Soto del Real eta Alcala-Mecoko kartzeletan (Espainia) 2008, 2009 eta 2010ean idatziak dira liburuko poema ia-ia guztiak. Ez da kasualitatea. «Kartzelan errazagoa da poeta izatea», Etxabururen iritziz. «Nik lehen poesia idazten nuen. Kartzelan poeta egiten zara. Eta orain, berriro ere, poesia idazten dut». Kartzelatik at idazten jarraituko du, baina idazle izateko inolako asmorik gabe. «Neure burua ez dut idazle gisa ikusten. Idazlearen lehentasuna idaztea da, eta nire lehentasuna ez da idaztea. Idatziko dut, baina idaztea beti egongo da nire beste helburuen zerbitzura».

Liburuko poemetan «irudi samurrak, erraz identifikatzeko modukoak» bilatu ditu Etxaburuk. «Ez dut bilatu bakarrizketa sakon eta mamitsurik. Bakarrizketak normalean neuretzako direlako, eta horiek ez nituzkeelako sekula argitaratuko». Liburuaren atzean «komunikatzeko nahia» dago. «Jendeari, lagunei, hurbilekoei, ezagunei, ezagutzen ez ditudanei nire barruko gauzak adierazteko beharra. Baina ez neuk neure buruarekin, kanpoko proiekzioa bilatuz baizik».

Ez-lekuak du izenburu poemategiaren lehen atalak. «Kartzela ez-lekua da. Funtzionarioek ere ez lukete han egon nahi seguru asko. Inor ez da han bizi. Han dagoena pasatu egiten da handik. Kartzelari dagozkion poemak dira atal honetakoak, baina ez duzu topatuko poema bakar batean ere hitz gordinik, garratzegirik. Samurtasuna bilatu dut ia ezinezkoa dirudien lekuan».

«Zintzoa» izan beharra

Leku pribatuak atalak, bigarrenak, egilea bera du ardatz. «Poesiak zintzoa izan behar du», Etxabururen ustez. «Ez dut konzebitzen poesian gezurrera hurbiltzen denik ere adieraztea. Leku pribatuei buruz hitz egiteko, neure buruaz idazteko, zintzoa izan beharra neukan neure buruarekin eta inguruko guztiekin». Badaki zintzoki esandakoek irakurlea asaldatzeko arriskua dutela. «Baina nik maite zaitut adierazi behar badut, maite zaitut idazten dut». Atal hau kurtsia baldin bada, Etxaburu prest dago kurtsitasuna erreibindikatzeko. «Agian asaldatuta sentitzen denak berak dauka zer pentsatua, eta ez nik».

Hirugarren atala, Lekuak, «esperantzara» begira idatzia da. «Esperantza, niretzat, utopia da. Baina utopia ez dator, nire ustez, esperoan egotetik. Utopia gauza errealak dira, tangibleak, lorgarriak. Ez da bakarrik bidea egiteko». Atal hau surrealista dela esan diote Etxabururi, eta berak uste du balitekeela hala izatea. «Utopiak, gauzatu arte behintzat, nahiko surrealistak direlako».

Harkaitz Canok idatzi du liburuaren hitzaurrea. «Zarata eta espanturik gabeko poemak» dira Etxabururenak, Canoren ustez. «Lekurik ospelenetan ere oihartzun gozoak posible direla gogorarazten digute, eta oihartzun gozo horiei heldu behar diegula».

Share
Atalak: liburuak

Mikel Etxaburu, kartzelaz, maitasunaz eta utopiaz

2011 9 martxoa

Zu zara orain txoria
Mikel Etxaburu Osa
Elkar. 2011, otsaila

>> Mikel Etxaburu, kartzelaz, maitasunaz eta utopiaz

Elkarrizketaren egilea: Xabier Mendiguren Elizegi

Mikel Etxaburuk (Ondarroa, 1969) bere lehen liburua kaleratu du: “Zu zara orain txoria”, 2008-2010 bitartean oso egoera berezian ondutako poema-sorta, hiru gai nagusiren inguruan ardaztua: kartzela, maitasuna eta utopia.

Berria zara idazleen esparruan; beraz, hasteko, aurkeztu ezazu zeure burua: Nor da Mikel Etxaburu, zertan ibili zara orain arte?
Ez da oso txukuna norbera norbere buruaz aritzea, eta beraz, ez dauka galderak erantzun errazik, ez behintzat niretzat. Nor da Mikel Etxaburu? Gauza bat bakarra naizenik ezin esan, ez naiz gauza bat edo beste. Gainontzeko guztion moduan hainbat ardatzen inguruan garatu izan dut neure egunerokoa eta horien guztien batuketa naizela esango dut. Hasteko, ondarrutarra naiz, arrantzale familia baten seme. Institutua bukatu nuenean Irakasle ikasketak burutzera joan nintzen Bilbora, ondoren Euskal Filologian lizentziatu eta handik urte batzuetara doktorego tesia aurkeztu nuen Deustuko Unibertsitatean. Gaur egun irakasle lanetan ari naiz Huhezin; Lur alabatxo jaioberriaren aita naiz, eta finean, kartzelara eroan aurretik egiten nituen gauza oso antzekoak, edo hobeto, egiten saiatzen naiz. Hori, behintzat, banaiz.

2008an kartzelara eraman zintuzten, Batasuneko Mahai Nazionalekoa zinelakoan, eta bi urte eman zenituen bertan. Egin diezagukezu aldi horren balorazio bat, ez politikaren aldetik, baizik eta alderdi pertsonaletik?
Zaila da, ezinezko ere esango nuke nik, kartzelako gaiak alderdi pertsonal hutsetik adieraztea. Ezin baitu inork ere ahaztu zein den halako leku batean eduki izanaren abiapuntuko arrazoia. Goizaldean etxean sartu eta eraman egiten zaituzte, beste nonbaitera, lehenengo komisaldegira eta ondoren kartzelara; Soto del Real eta gero Alcalá-Meco. Bi urte izan dira, ez-lekuetan, egun bat ere gehiegi den tokian. Lehenbailehen egokitu beharra dago bertara. Ez da lan xamurra. Mundu arrotza da, biziki bortitza eta bitarteko guztiak dituena pertsona moduan neutralizatzeko. Holakoetan, berebiziko garrantzia dauka zure inguruak: bikotea, familia, lagunak, ezagunak, kideak… horiek ondo badaude, daukazun indar apurra zeuretzako baliatu ahal duzu eta lau paretek ere badituzten zirrikituetatik arnasa hartu ahal duzu.

Nik bilatu nituen zirrikituak, kostata baina hantxe zeuden, funtzionarioen begiradetatik urrun eta zerbitzu buruaren atzaparrek ezin harrapatu ahal zituztenak. Ikasi egin nuen, Filosofia karrerako bi kurtso; arabiera ezagutu eta zenbait presorekin komunikatzen ikasi nuen; asko irakurri dut, autore klasikoak batez ere; eta idatzi egin dut, poemak asko. Ez da, baina, idatzi dudan molde bakarra. Bazegoen niretzako oso ariketa literario dibertigarria zena eta atsegin handiz egiten nuena. Halako ez-lekuetan badira hainbat eta hainbat preso irakurtzen justu-justu jakin eta berba bat ere idazteko gai ez direnak. Baina ia denek daukate kanpoan neskalaguna, emaztea, emaztetzat nahiko luketen emakumeren bat edo beste… Haietako zazpi edo zortzi emakumerekin gutun bidezko harreman estua izan nuen bi urte horietan. ¿Mikel, le escribes una carta a mi mujer?; si, cómo no; dime cómo se llama, dónde vive y qué cosas le pueden gustar. Behin datu horiek jaso ondoren, ¿y qué quieres que le ponga? Galdetzen nien, eta denek gauza berdina erantzuten zidaten; eso tú, tú que escribes bien, ya se te ocurrirá algo. Eta horrela ematen nituen arratsaldeak ezagutzen ez nituen emakumeei maitasun gutunak idazten. Dibertigarria, eta atsegina… hiru aldeentzako, uste dut nik. Baina hoberena, erantzunak izaten ziren, harrituta erantzuten baitzuten emakumeek, Neruda ea nor zen eta ea hainbeste non ikasi duen galdetzen zidaten/zioten gehienek. Atsegin nuen ariketa. Nire falta sumatuko zuten handik atera nindutenean, ziur, batez ere gutunen hartzaileak ziren emakumeek.

Horrela, edonon dira zirrikituak, bilatzen jakin behar da. Nik bilatu nituen, eta han sartu nindutenen helburuak betetzetik urrun, lehen baino indartsuago atera nintzen. Oraingoan gai positiboetan egin nahi izan dut indar, horiek baitira kartzelak berezko dituen bakardade, herrimin, urruntasun, umiliazio, zigor, burdinazko giltza zaratei… aurre egin ahal dieten indargune bakarrak.

Eta hor sortzen da liburu hau. Sortuko zen bestela?
Aipatu ditudan zirrikitu horietako bat izan da niretzako liburu hau. Inork ez dezala pentsa, ordea, lau pareten artetik neure burua erreskatatzeko modu bat edo izan denik, ez. Nik neure buruarekin egiten ditudan bakarrizketak, gehienak, neuretzako dira soilik, ez nituzke inoiz ere argitaratuko. Banuen, baina, komunikatzeko behar bat, kartzelari buruz, maitasunari buruz, herri berri baten alde poesia bidez mintzatzeko gogo bat. Horrela egin nuen, ziega barrutik esateko neuzkanek beste hainbat pertsonaren sentimendu, beldur eta itxaropenekin bat egingo duten segurantza nuen, eta daukat. Bestalde, bi urteko kartzelaldira behartu ez banindute, ziur nago ez zela liburu hau existituko, ez, behintzat eduki hauekin. Liburu honetako edukiak kartzelak baldintzatu ditu erabat.

Liburuko gaiak

Nolakoa izan zen sortze prozesua? Liburu bat izango zela ikusten zenuen?
Abstrakzio ariketa izugarria egin behar da horrelako ez-lekuetan sormenari ateak zabaldu nahi badizkiozu. Eta horretarako, zuk kontzienteki aukeratutako norabideetara behartu behar duzu burua. Nire kasuan, poesia idaztera. Urte asko daramat poesia idatzi eta koaderno galduetan biltzen. Gustura sentitzen naiz holako moldean, eta nahi nuen poema bidez adierazi han barruan sentitutakoa. Halaxe egin nuen. Eta ez, nire helburua, ez zen izan liburu bat argitaratzea. Gauzak joan diren moduan joan dira, ordea, eta asko poztu ninduen argitalpen eskaintzak.

Liburuaren lehen partea oso loturik dago espetxeko geografiari eta bizikizunei; izenburua ere aproposa du: “Ez-lekuak”.
Hori da kartzela niretzat, ez den lekua, han dagoen inork, ezta funtzionarioek beraiek ere, egon nahi ez lukeen gune itogarria. 29 pauso luze patioak eta 31 zabal, Harkaitz Canok hitzaurrean dioen moduan, “zerua posta zigilu baten neurrira urriturik ikustea, dena urrun eta dena zurrun den paraje hondamendizkoa”. Poema liburuaren abiapuntua, halabeharrez, kartzelak behar zuen izan. Bai, seguruenik, errazagoa da kartzelan poeta izatea.

Gero, berriz, “Leku pribatuak” bigarren atalean, maitasunari egiten diozu leku, modu esplizituki erromantikoan gainera. Kontrastea bilatzen zenuen ala nondik nora izan da horrela?
Ez, ez dut kontrasterik edo antzekorik bilatu nahi izan. Liburuaren atalak eta hauen garapena askoz ere modu naturalagoan egin ditut. Poesia, niretzako, zintzotasunetik abiatzen da, “egia” esan beharra dago poemetan –bai, behintzat, nire kasuan–, eta egiek zerikusi oso zuzena daukate sentimenduekin. Nik maitasunaz aritu nahi nuen, ez-lekuan egonda faltan botatzen nituen horien guztienganako sentimenduez, maitasunaz, alegia. Baliteke, atal honetan idatzitako poemetako bat edo bestek irakurlea deseroso-edo sentiaraztea. Ez gaude oso ohituta gure sentimenduak datozen moduan adieraztera, “maite zaitut” bat entzuteak lotsarazi egiten gaitu askotan. Gauzarik ederrenak ere lotsaren iragazgailutik pasatzen dituena ez dabilela ondo iruditzen zait. Nire ustez, bigarren atal honek ere han barruan dituzun sentimenduen sekuentzia logikoari kasu egiten dio: bakardadea, hutsunea… maitasunak baretu egiten ditu.

Azken partea, “Leku posibleak” heterogeneoagoa da; besteetan kabitzen ez ziren gaiak sartu dituzu hor, ala badu hari bat?
Bai, heterogeneoagoa da, baina ez daude hor beste bi ataletan kabitzen ez diren gaiak. Haria utopia da, herri berri baten aldeko utopia, eta utopia horren aldeko konpromisoa, hori da haria. Badira pertsona batzuk amets egin eta ondoren zer amets egin duten gogoratzen ez direnak; badira, ordea, beste batzuk ametsak kontuan hartu eta hauekin konpromisoak hartzen dituztenak. Hauetako asko ezagutzen ditut. Eta arrisku handia daukate horrela aritzen direnek, subertsiboak baitira beti ametsak, eta subertsioarekin konprometitzea deserosoa da dena dagoen moduan utzi nahi duenarentzat. Nire ametsak eta hauekiko nire konpromisoa daude hirugarren atalean, herri berria da utopia, eskura daukaguna.

Musikaltasuna eta beste

Zure poemen ezaugarri bat da oso errezitatzeko edo kantatzeko modukoak direla; baduzu asmorik aurrez aurreko emanaldietarako?
Nire ustez, poema baten ibilbide naturala da kanturako baliatzea. Gauza handia da zuk idatzi duzuna beste norbaiti gustatu eta honek musika jartzea poemari. Borobildu egiten du poema, osotasun bat ematen dio, eta, batez ere, poesiak daukan komunikatzeko gaitasuna biderkatzen du. Musikaren bidez poemak kristoren indarra hartzen du, milaka belarritara iristen da, ehunka sentimendu eta zirrara sortzen ditu, bakoitzari iradokitzen dizkionak. Saiatu naiz idatzi ditudan poemetan hurrengo urrats hori emateko baldintzak ezartzen. Eta bai. Gustuko dut errezitatzea, poesia entzutea. Aurrean esan dudan moduan, poema liburu honen helburuetako bat komunikatzeko beharrari erantzutea izanik, aurrez aurreko emanaldiak oso leku aproposak direla uste dut horretarako. Bai, saiatuko naiz aurrez aurreko zenbait emanaldi egiten; hortik aurrera, ikusiko dugu.

Aurrekoaren ildotik, nabarmenak dira zenbait teknika: paralelismoa, biribiltasuna (hasierak eta itxierak zirkulua osatzea), ahapaldien arteko jokoak… Bilatutako prozedurak dira? Intuizioz topatu dituzun baliabideak…?
Hasiera batean guztiz intuitiboak izan dira idatzi ditudan poema guztiak. Egia da baita ere, behin intuizioari bide egin ondoren, erritmoa eta soinua izan ditudala kontuan. Garrantzi handia eman nahi izan diot ozen irakurtzean poemaren soinuari, letraren kadentziari. Hitzen bidez erraz identifikatzeko moduko irudiak sortzen saiatu naiz paralelismoen eta ahapaldien antolaketen bidez. Nire senak, intuizioak, molde horretan idaztera bultzatzen nau.

Mikel Etxaburu idazlea deskubritu dugu hemen. Idazleen munduan segitzeko asmotan, ala sartu-irten bat izan da hau?
Ezin da jakin. Nik, momentu honetan, “Zu zara orain txoria” daukat esku artean. Hori da dagoena. Honi bide egiten eta bere bidez dibertitzen saiatuko naiz. Bien bitartean idazten jarraitzen dut, ezer argitaratzen ez nuenean bezala, gogoak ematen didalako. Ez dut, ordea, idazleen munduan kokatzen neure burua, nik beste hainbeste mundu ere maite ditut. Idaztea oinarrizko zerbait da niretzat, ez dago beste ezeri lotuta. Eta egunen batean, orain moduan, idatzitakoak eta nire gogoak bat egiten badute, oso posible da hurrengo batean ere nire berri izatea, hala nahi duenak idazten dudana irakurtzen jarrai dezan.

Share
Atalak: liburuak

Kondenatu baten azken eguna

2011 25 otsaila

KONDENATU BATEN AZKEN EGUNA
Victor Hugo / Juan Mari Agirreurreta (itzul.)
ELKAR, 2010

Izenburutik bertatik ageri du gaia liburu honek: Kondenatu baten azken eguna. Heriotzaren atarian dagoen presoaren kezkak eta oinazeak imajinatzean, gizatasunaren muinera iristen den larrimin bat kontatzen du Victor Hugok, garaiko literatura erromantikoak oso gogoko zituen egoera muturrekoen estilora; horrez gain, ordea, aldarrikapen bat egin nahi izan zuen egileak, ankerra, bidegabea eta alferrikakoa iruditzen zitzaion heriotza-zigorraren kontra. Hugo gazteak idatzi zuenetik 180 urte igaro diren arren, lehenengoz euskaraz eskaintzen dugun testu honek sortu zeneko indarra eta esangura gordetzen ditu oraindik ere: pertsonaren kontzientziaren zirrikituetan egindako arakatze zorrotzaren edertasuna, batetik, eta hainbat lekutan indarrean jarraitzen duen praktika arbuiagarriaren kontrako salaketa, bestetik.

Share
Atalak: liburuak

Emakumeen espetxea, antzerki

2011 10 otsaila

>> berria.info: Emakumeen espetxea, antzerki

Nafarroako Unibertsitate Publikoko Antzerki Tailerrak azken lana estreinatuko du gaur Donostian

Presas<$> lana obra korala da; hamalau pertsonaiaren ahotsen bidez kartzelaren mendeku asmoa azaltzen du. / MARTINKO

Espetxean diren emakumeen bizimodua, mundua eta ametsak agertzen dituen antzezlan bat estreinatuko du gaur Nafarroako Unibertsitate Publikoko Antzerki Tailerrak Donostian: Presas.

Ignacio del Moralek eta Veronica Fernandezek sortu dute antzezlana, eta Oscar Orzaizek zuzendu du.

Drama da Presas. Emakumeentzako kartzela batean gertatzen da istorioa, duela hainbat hamarkada. Baina, egileek argitu dutenez, gaur gerta zitekeen, hemendik oso urrun izan gabe. Lan korala da: hamalau pertsonaiaren ahotsak entzuten ditu ikusleak, eta bakoitzak bere istorioa kontatzen dio. Presoak dira haietako zortzi, zaindariak bi eta gizonezkoak lau. Kontakizunon bitartez, muturreko egoeren berri emango dute pertsonaiok, ikusleengan sentimendu kontrajarriak eragiteko asmoarekin. Gorrotoan eta mendekuan oinarrituriko kartzela hori irudikatzeko, kate eta panel mugikorrez osatutako egitura bat atonduko dute agertokian.

Amaia Uhartek, Ariane Irurek, Aroa Perezek, Leire Sanchezek eta Clara Julianik antzezten dituzte presoetako batzuk. Antzezlanerako propio sortu du Javier Urtasunek musika. Eta Virginia Orozek koreografia landu du.

‘PRESAS’

Noiz. Gaur, 18:30ean.

Non. EHUko campuseko Barriola eraikinean, Donostian.

Share
Atalak: artikuluak, presoak

Espetxeko maindireek ere artea sortzeko balio dezakete

2011 10 otsaila

>> gara.net: Espetxeko maindireek ere artea sortzeko balio dezakete

>> aurkezpena.jpg

Zuraide ETCHEMENDY

Lucio Urtubia anarkistak Parisen daukan Louise Michel aretoan euskal presoek eginiko artelanak ikusgai izanen dira bi astez. Artelan horien artean Patxiku Guimon preso ohiak kartzelako maindireen gainean tindaturiko zenbait margo ikus daitezke.

Parisko Cascades karrikaren 42an dago Louise Michel aretoa. Haren gainean bizi da Lucio Urtubia, egun batzuk barru 80 urte beteko dituen anarkista nafarra. Faltsifikatzailea, ebaslea, iraultzailea… adjektibo anitz ezarri badizkiote ere, hitz batekin lotzekotan, hargina dela argi uzten du Luciok bere buruaz hitz egiten duen aldi bakoitzeko, «bizitza osoan langilea izan naiz; lan egiteak pertsona duinago egiten duela uste dut» esaldiarekin eman zigun ongietorria. Ahots gozoa eta sakona du Luciok, eta nahi duen hura kontatuko dizu; ez, aldiz, galdegiten diozun oro. Aretoaren funtzionamenduaz galdeginik gustura lotu zen hizketatzeari: «Louise Michel XIX. mendeko anarkista zen, eta Parisko Komunan protagonismo handia ukan zuen. Hark erraten zituen hitzek, egun ere badute bere balioa; botereak pertsona usteldu egiten duela, alegia. Horregatik zen hura anarkista, ez delako sortu onest eta garbia den gobernurik. Bere ohorez du izena nire bizilekuak horrela». «Le temps de Cerises» (Gerezien sasoia) izkribua ere badu eraikinak, 1871. urtean Parisen gertaturiko errebolta hari estuki lotu zitzaion abestiaren omenez, bai eta «Sustraiak» erraten duen idatzia ere, nonbait, bere erro euskaldunei oles eginaz. «Orori irekia da aretoa, egunero zabalik du atea, nirekin elkarrizketa bat ukan nahi duenarentzat edota sinpleki bere iraultza mezua zabaldu nahi duenarentzat. Ni gosea pasatakoa naiz, eta ene idealekin zintzotasunean, hau dut aberastasunik handiena, nire ustez, jendearekin gauzak partekatzea baita aberastasuna. Eta lehen gobernuez aritu naiz… baina argi utzi nahi dut ni ez nagoela gobernuen kontra, baldin eta gobernu hori zintzoa eta justua bada, zoritxarrez, gaur egun ez da halakorik». Lucioren eskuzabaltasunari esker, Euskal Herriari elkartasuna adierazi nahi dion Comité de Solidarité avec le Peuple Basque taldeak badu bere ekimenak non egin, eta urtero Parisen antolatzen duten elkartasun astea Louise Michel aretoan hasi dute aurten «Euskal Herria 1931-2011» izenburu duen erakusketa batekin. Elkartasun astea deitzen badute ere, bi astez, otsailak 19arteko epean, Euskal Herrian gertatzen ari denaren inguruko informazioa zabaldu eta errepresioaren aurka harresiak eraikitzeko bere apurra ekarri nahi du talde horrek.

Patxiku Guimonen artea

60 lagunek mukuru bete zuten Louise Michel aretoa elkartasun asteari hasiera emateko. Lucio Urtubiari buruzko dokumentala eskaini zuten, lehenik eta behin. Txalo artean hartu zuen hitza Urtubiak: «Ni kartzelen aurka nago, ez direlako ezeren soluzio, eta anitz motibatzen nau presoen eskubideen alde aritzeak. Hemen, erakusketa honetan ageri diren jendeak idealista batzuk dira; oker egon ala ez, zerbaiten alde ari dira. Anitz jendek dio kriminalak direla, eta ni ere halatsu aritua naiz, ideia batzuen defentsan, askatasunaren alde borrokan; orain unibertsitate eta leku anitzetara eramaten naute pertsona errespetagarri bat banintz bezala; uste dut gauza bera pasako dela etorkizunean anai-arreba euskaldun hauekin». OIPeko (Observatoire International des Prisons-Kartzelen Nazioarteko Behatokia) lehendakari izandako Gabi Mouesca ere gonbidatu zuten gaualdirako, eta kartzeletako egoera gogorra azpimarratzeaz gain, Euskal Herrian irekitzen ari den prozesuari buruzko xehetasunak eskaini zituen baionarrak. Hizketaldiaz gain, erakusketa bitxi eta eder batek ukan zuen protagonismoa Louise Michel aretoan. Euskal preso politikoek kartzelan eginiko lan ugarirekin apainduak ageri ziren paretak. Euskal Herriari buruzko argazki eta afixa desberdinak ere ikus zitezkeen han, 1931. urtetik gaur arteko ibilbidearen lekuko, justuki, Lucio sortu zen urte beretik gaur arte. Patxiku Guimon lapurtar preso ohia ere Parisen zen gaualdi horretan. 10 urtetik gora bete ditu Patxiku Guimonek kartzelan, eta han hasi zen margotzen, denbora pasatzeko intentzioarekin baino, sortzeko asmoarekin. Ez zuen hizketaldirik eman, geroago aitortu zigunez, berak ez baitu «famatu izateko edo burua agertzeko intentzioarekin margotzen, barneko haserrea baliatuz zerbait sortzeko baizik», eta agian, bere margoekin hitz egiten duelako berak. Autodidakta da Patxiku, eta horregatik kokatzen da bere artea Naif izendapenaren baitan. Eta kolore eta bizitasun handiko margoen artetik bitxikeria handi batek ihes egiten du, kartzelan zelarik eta zeren gainean margotu ez zeukalarik, oheko maindireak hartu, kolore zuriz tindatu, eta sikatu ondotik haien gain sortu zituen margoak. Horietako batzuk jarri ditu ikusgai anarkista zaharraren bizilekuan.

Share
Atalak: artikuluak, presoak

Kartzelako literatura Ziburun

2011 9 otsaila

literaturaeskola.org

Otsailaren 19an, Kartzelako literatura izango dugu hizketagai Mitxel Sarasketa eta Jose Luis Otamendirekin.

* Mitxel Sarasketa kartzelan 20 urtez egondakoa da. Ondo ezagutzen ditu espetxeko bizitza, literatur lanak eta gaur egun ere, espetxeko bizi baldintzek zelan eragozten duten komunikazioa. Azken 10 urteotan, Ataramiñe literatura koadernoak ekimena bultzatzen aritu da.
* Jose Luis Otamendi idazlea eta irakaslea da. Azken urteotan, kartzelan dauden idazleekin harremana izan du, eta editore lanak egitea egokitu zaio hainbat presorekin. Jokin Urain idazleak dagoeneko 25 urte egin ditu preso, eta haren obra ondo asko ezagutzen du Otamendik. Literatura Eskola honetan, batipat Ez dago etxean lana hartuko du hizpide.

Share
Atalak: aurkezpenak, Ekitaldiak, espetxea eta literatura

Zertan ari zen Unamuno?

2011 31 urtarrila

>> berria.info: Zertan ari zen Unamuno?

Bixente Serrano Izko

Unamuno, hil arte, bere kontraerranak bizkarretan. Euskaldunoi espainiartasuna, nazionala eta hizkuntzazkoa, opa izaten luze ibili ondoren, eta gero ere horretan temati jarraitu arren, «poema arraro bat» —Joseba Sarrionandiaren hitzak— idatzi zuen 1909an, «Aste Tragikoaren ingurugiro hartan», Salutación a los rifeños izenburukoa, non Sarrionandiari bere liburu hau izendatzeko balio dion lerro honekin hasi zen: «¿Somos moros en brumas?». «Gu» horiek, poeman, euskaldunok gara, erran gabe doa.

Gutxitan gertatzen zaigu liburu-iruzkingileoi honetaz bezain nahi eta ezinean gelditzea obra batez labur idazterakoan. Liburuaren luzera ez ezik, haren barren mamitsua ere bada gaina hartzen diguna. 542 testu-orrialde gehi 1.387 ohar bertze 161 orrialdetan. Alta, inolaz ere ez irakurlea gogaitzeko, zin egiten dut. Egia erran, bi saiakera dugu liburu bakarrean.

Lehen 21 ataletan, amazigei (berbereei) buruz mintzo zaigu: haien sinesmenez, kulturaz, hizkuntzaz, arazo sozial, ekonomiko, politiko eta historikoei buruz. Bereziki, frantziar eta espainiar inperialismoek, bai eta berauen txotxongilo Marokoko sultanek, amazigekin saiaturiko mota eta arlo guztietako mendekotasuna, ustiatzea, zibilizapen arrazista, zigor-kanpainak, genozidioa…, XIX eta XX mendeetan, hartu ditu ikergai Sarrionandiak. Dokumentazio arrunt oparoak, datuen aberastasunak, ez diote batere kentzen irakurgarritasunari, egile honen idazkera komunikatzaileari, gure gaurko kezketara hurbiltzeari. Ez da, noski, janaldi batean irensteko, baina ez dago asebetetzerik, aspertzerik, behin eta berriz platerkadari ematerakoan. Kolonialisten mentalitatea, metodoak —bakezko eta sarraskigileak—, euskaldunon testigantzak eta parte-hartzea —garai hartako bertsolaritza, memoria liburuak, gutunak…—, misiolari erlijiosoen papera —tartean, Oizko Pedro H. Sarrionandia frantziskotarraren amazigeraren ikerketa linguistiko paregabeak— makro- zein mikro-historiako pertsonaia eta gertakari anitz, biztanleria zibilaren kontrako arma apurtzaile, erretzaile eta kimikoen bonbardaketen lehen laborategia, gero Munduko Gerretan —gurean, Gernika kasu— erabiliko zirenena, guretzat guztiz interesgarriak eta ezin konta ahala diren hainbat eta hainbat aspekturen narrazio bizi-bizia dugu liburuaren zati hau. Kritika bat egin behar diot argitaletxeari: hain aberatsa denez izen eta gertakarietan lana, ezinbertzeko deritzot falta duen izen-aurkibide bati (pertsonak, lekuak, gertaerak, tribuak, dialektoak, mitoak…).

Hurrengo 12 atalek bertze liburu bat osa zezaketen, 240 orrialde gehi 662 oharrekoa. Gogoeta-saiakera dugu hau, liburuaren izenburuak iradokitzen duen ildotik: amazigera hizkuntza mespretxatua, basatitasun eta kultura-ezaren irudi, abiapuntua da euskarari buruzko gogoetetan hasteko. Sarrionandia idazle eta sortzailearen sentsibilitatearekin, arlo teorikoetan sartzen denean ere. Hizkuntzaz ez ezik, naziotasunaz, globalizazioaz, emigrazio-immigrazioez, kultur aniztasunaz, bizikidetzaz, menpekotasunaz, zibilizazioaz, kultura kontzeptu orokorraz, politika sasi-zibilizatzaileez… ere bai. Ideiak guztiak ez dira amen batean barneratzeko, are gutxiago irakurleak bere egiteko, baina planteamendu guztietan aurkituko ditugu aukera politak gure usteetan sakontzeko, berauei ñabardurak emateko, birplanteatzeko agian, baina betiere ikuspegiak aberasteko, hauxe delarik azken finean saiakera bati eskatu behar dioguna: emankortasuna, alegia.

Lan izugarria, zinez, baina inolaz ere ez bertan murgiltzeak izutzeko.

Share
Atalak: artikuluak, iheslariak, liburuak

Joseba Sarrionandiari buruz, Marie Darrieussecq

2011 26 urtarrila


>> zuzeu.com: Joseba Sarrionandiari buruz, Marie Darrieussecq

Les Inrockuptibles aldizkariaren papereko edizioak, Marie Darrieussecq-en lan bat argitaratu berri du. Bertan Joseba Sarrionandiarekin eta Joseba Sarrionandiaz mintzo da Basusarriko idazlea. Guk honaxe dakargu itzulita, egilearen baimenarekin.

«Harriak ditugu baina ez dugu herririk», idatzi zuen Joseba Sarrionandiak bere poema ezagunenetako batean, Harriak eta herriak izenekoan. 1958an jaio zen, nazionalitate espainiarrarekin, eta gaztaroa «Jainkoa hilda zegoen, baina Francok Jainkoak baino pixka bat luzaroago iraun zuen» herrialde baten iparraldean, Espainiaren iparraldean, eman zuen. Soziologia eta Filosofia ikasi zuen, T.S. Elliot, Villon edo Pessoa euskarara itzuli zituen, eta Pott artista taldea sortu zuen, Bilbon, Bernardo Atxagarekin eta Ruper Ordorika abeslariarekin batera. 19 urte zituela, borroka armatuari heldu zion.

22 urteko espetxe zigorra jarri zioten, baina 1985ean ihes egin zuen, presoei eman zieten kontzertu batean bozgorailuetan ezkutatuta. Oraindik erbesteratuta dago, eta ez dakigu non. Ekintza horrek, berak nahi izan ez arren, mito bizi bihurtu du. Baionatik Durangora, eta Bilbotik Gasteizera, Sarri, Sarri abestia, Kortatu taldearen ska euforikoa, saltoka dantzatu dute, ihesaldia ospatzeko. Duela gutxi Manu Chaorekin egindako bira batean berriz abestu izanak AVT Terrorismoaren Biktimen Elkartearen gaitzespena eragin du.

«Bai, armak hartu nituen –idatzi dit Sarrionandiak–, ETAko kide izan ez banintz, Espainiako armadakoa izango nintzen, zerbitzu militarra nahitaezkoa baitzen. Betebehar horretaz, behintzat, libratu nintzen».

Mandelstamek «benetako idazlearen kanon poetikotzat» jotzen zuen bertso bat, Esseninek idatzia, aipatu nion: Ez dut gizajo bat kobazuloaren barru-barruan fusilatu. Berak yaki indioen esaldi batekin erantzun dit: «Norbait epaitzeko, aurretik bere sandaliekin ibili behar da, gutxienez bi astez». Eta Lewis Mumfordek, zeinen arabera armak teknika demokratikoen aurkako teknika autoritarioak diren, ondokoa dio: «Armak berez desastre bat iruditzen zaizkit. Armek ondorio atzeraezinak dituzte. Armak ez dira objektu neutroak, aurretik hartutako erabakiak baizik. Hasteko, zapalkuntzarako tresnak dira, edozein erakunde demokratikok baino askoz ere botere handiagoa duen megateknika bihurtzen baitira. »
Jarraitzen du

Share
Atalak: artikuluak, iheslariak

1936ko gerra osteko kartzelaratuen marrazkiak

2011 26 urtarrila

>> gara.net: 1936ko gerraren osteko kartzela egunetako marrazkiak ikusgai dira Koldo Mitxelenan

Koldo Mitxelena kulturguneak Pedro Antequera Azpirik eta David Alvarez Floresek 1936ko gerraren ondorengo urteetan kartzelan zirela eginiko erretratu eta karikaturak bildu ditu erakusketa berri batean: «Espetxeko erretratuak».

Antequera Azpiri ilustratzaileari buruzko ikerketa lan bat egiten ari zela topatu zituen marrazki hauek Mikel Lertxundi arte historialariak; eta horiekin erakusketa hau osatu zuen bertako komisario bihurtuta. Aldi berean, gainera, fusilatu eta haren memoria ezabatu zuten beste marrazkilari bat berreskuratzea ere lortu zen: David Alvarez Flores, alegia.

Guztira 50 lan inguru bildu dituzte. Batzuk karikaturak dira eta beste guztiak erretratuak, irudietan agertzen diren guztiak kartzela barruko pertsonaiak izanik. Teknika ezberdinak erabiliz sortu ziren, baina denak koloretan egindakoak dira.

Marrazkiez gain, sarreran, marrazkilariek gerra aurretik egindako lanak jaso dituzte eta beira-arasa batean gerra aurreko eta ondorengo argitalpenak alderatzeko aukera ematen da, egileen izena ezkutatzeko egin ziren ahaleginak agerian utziz.

Bi ilustratzaileek sormen-profil antzekoa izan zuten eta marrazkigintzako alor ugari jorratu zituzten: karikatura, publizitatea, kartelgintza, bai eta liburu, egunkari eta aldizkarietako ilustrazioak ere.

Erakusketa datorren martxoaren 12ra arte izango da Koldo Mitxelenan.

>> diariovasco.com: [bideoa] San Sebastián expone retratos de dos dibujantes, presos antifranquistas
>> argia.com: 1936ko gerra osteko kartzelaratuen marrazkiak Koldo Mitxelenan
>> berria.info: Margoa arnasa

Share
Atalak: Sailkatugabeak

Ataramiñe 07, 08 eta 09 sarean

2011 14 urtarrila

>> ataramiñe07.pdf

>> ataramiñe08.pdf

>> ataramiñe09.pdf

Share
Atalak: Ataramiñe, liburuak
« Mezu berriagoak — Mezu zaharragoak »