Joxe Austin Arrieta, “Barrutik kanporako leihoa”

2013 25 martxoa

Barrutik kanporako leihoa
Joxe Austin Arrieta
gureliburuak 37.pdf

«Barrura begiratzeko leiho» bat, beste bat, espetxeko murru-barroteak zeharkatzeko Txalaparta-saio bihurtua. Barrutik kanporako leihoa, esan genezake, beraz. Hunkigarria da, amorragarria bezainbat. Ziegako bakardadean, etsipenari gaina hartu eta barne-arnasa kementsuz idazteari ekin eta jarrai. Jarrai eta buka. Enegarren lezioa. Oraingo honetan, Xabier Alegriaren eskutik, esku-ahalmenetik, esku-bide ukatu baina ezin-menderatutik, datorkiguna. Hunkigarria, diot. Bai, hala da, dudarik gabe. Baina amorragarria, era berean: zergatik, zergatik ordaindu behar du gure literaturak zerga ikaragarri hau… Galdera inozoa, bistan da. Erretorikoa izateraino ere iristen ez dena. Denok ondo baino hobeto baitakigu zein den zergatia. Espetxean nahiz erbestean dauden gure herkideak askatasunaren alde borrokatzeagatik daude dauden-daudenean. Eta literatura, ezer izatekotan, askatasunaren aldeko berbatze kateatua da, hots, zentzu bietan «kateatua»: zanpatzaileen katepean egonarriz eutsia, eta hizkuntza-gogoetaren kateamenduari ausikiz ausardiaz josia. «Munduan beste asko lez» baino trinkoagoa da, nik uste, gurean, bai ugarian bai sakonean, espetxe pairamenaren eta literatura-sorgintzaren arteko ezkontza. Ezkontza, hezkuntza, hizkuntza. Ez bezamena, ez menderapena. Askatasun-hitza baizik: adierazpide higatuxe hori jatorrizko zentzuan berrulerturik noski, hau da, erretolika orotatik harantz, hitza aske, hitza argi, dela oihu, dela xuxurla… hitza hitz, gauzatze bidean.

Galeanori buruz ez daukat ezer berezirik esatekorik. Zera bakarrik, liburu interesgarria dela honako hau ere, autore beraren beste hainbat bezalaxe: bitamina mental onuragarria, tratamendu homeopatiko egokia, zenbateraino kutsatuta gauzkan sarriegi ahazten zaigun ideologia nagusiaren iruzur-minbizizko itomenetik apur bat bada ere oxigena gaitezen. Eta jabe gaitezen «Historia» eta «Kultura», letra larriz idatzi ohi diren Hiper Abstrakzio horiek, berez, ez direla ezer, edo, hobeki esanda, «konstrukto» interesatu batzuk izan ohi direla (unean uneko boteretsuen interesetan, jakina), eta, zinez, gizakien eta herrien taupadez bilbaturiko ixtorioek iruten dituztela historiak eta kulturak, horrela: pluralean, aniztasun bor-borkari horren erdian beti ere ipar-orratz bat bera ageri delarik noiznahi eta nonahi gure espeziearen biziraunkortasunaren alde engaiatu izan diren gizabanako eta gizatalde ororen gidari: ustiapenaren aurkako borroka, askatasunaren eta elkartasunaren grina, homo homini lupus ideologia suntsitzaile guztien gaindigarri posible bakartzat. Hau ere denok dakigu, baina, jakinduria hori etengabe elikatu ezean, zer gertatzen den ere bai: «Gizarte bateko ideologia nagusia gizarte horretako klase nagusien ideologia da» (nork esan zuen Treverisko Bizardun Zuri Handi hura zeharo «gainditua» dagoela?). Horregatik da hain beharrezkoa Galeanoren eta bera bezalako idazle ezkertiar pedagogiko-dibulgatzaileen ekarpena. Eta, esan gabe doa, inolako kutsu gaitzesgarri edo menosgarririk gabe darabiltzat hemen «pedagogia» eta «dibulgazio» hitzak. Liburu hau, adibidez, ez baita literatur sormenezko ezein «harribitxi». Esku-liburu bat da, liburu herrikoi bat, ez-elitistaren zentzuan. Eta hala izan nahi du, kontzienteki, autoreak halaxe erabakita. Kontrainformazio ekintza bat. Propaganda iraultzailea, bai: zer du txarrik horrek? Ala, literaturgiletzat «onartua» izateko (nork onartua?), bere burua ezkertiartzat daukan idazle batek sinbolismo-formalismo-expresionismoaren sigi-saga eskisito guztien langak jauzkatu behar ote ditu, «panfletariotzat» eskumika ez dezaten amoreagatik?… Zenbat konplexu, ai ene… Lasai arraio plazaratzen dituzte, bada, formalki ozta-ozta makeaturiko beren «panfletoak» –eta makina bat sari eta gorazarre bilduz, gainera– stablishmentaren uhinaren aparretan surfeatzen abilak diren hainbatek.

Xabier Alegriak bere alabari gure hizkuntzan irakurgai-elikagai osasungarri bat eskaintzearren ekin omen zion Ispiluak hau euskaratzeari. Asmoa eder, eta helburua ederrago. Zorionak. Bete-betean lortu duela uste dut. Beraren alabak ezezik, Txalaparta-kide guztiok ere dastatuko eta gozatuko ditugu dieta homeopatiko edo makrobiotikozko irakurketa honen onurak. Eta niri dagokidanez, ezin etsi, lotsatik bezainbat harrokeriatik urrun, honako hau esan gabe: plazer bat izan duk, Xabier, hirekiko lankidetza; nire iradokizun lexikal nahiz sintaktikoak –ez «zuzenketak», otoi!– zerbaitetan lagungarri gertatu bazaizkik, ni pozarren. Gure komunikazioa Mikhail Strogoffen Vladivostokerainoko bidaia baino bihurriagoa izan bada ere. Baina Itziar Goienetxea hire emaztea eta Mikel Soto hire editorea baino «Tsarraren Mezulari» hoberik ba ote inon? Ez horixe, nik uste. Egunen batean –ailitz lehenbailehen– barre ere egingo diagu, «Hitzaz Mendi» elkartean, txakolina edo sagardoa topagai, hire jatorrizkoak (beltzez) eta nire emendakinek (gorriz) mezu zifraturik ba ote zeukaten lupaz aztertzen arituak diratekeen espetxe-funtzionario espainiar euskaldunen izerdi-patsak irudikatuz. Besarkada handi bat, lagun. Bejoandaiala.✱

/ literatura koadernoak / ataramiñe / literaturakoadernoak.org /

Share
Atalak: artikuluak, liburuak, presoak

Eduardo Galeano, “Ispiluak” [Xabier Alegriak euskaratuta]

2013 25 martxoa

Ispiluak
Eduardo Galeano
Itzultzailea: Xabier Alegria
Txalaprata, 2013

Txalaparta etxeak Eduardo Galeanoren Ispiluak liburua argitaratu du, Xabier Alegriak euskal preso politikoak euskaratuta.

Liburu honek, mundu ia ororen historia izan nahi du. Horretarako, iragana eta oraina, biak daude baturik orrietan. Bertan kontatzen dira matxismoaren sorrera, garagardoaren historia laburra, Miguel Serveten berpiztea, Gernika, Inkisizioa Stalinen garaietan, Sandinoren berpiztea, eskubide zibilak futbolean, Barbie gudara doa eta beste hamaika pasadizo ezagun eta ezezagun. Orriotan daude «munduak bere baitan dituen mundu ugariak; pentsalariak eta sentilariak; jakingurak, galde egiteagatik zigortuta, eta menderakaitzak eta galtzaileak eta ero polittak, lurraren gatza eta piperra izan eta badirenak».

/ literatura koadernoak / ataramiñe / literaturakoadernoak.org /

Share
Atalak: artikuluak, aurkezpenak, presoak

Filipe Bidart, “Beste manera bat ere…”

2013 18 martxoa

Bakartasunaz bi hitz
Filipe Bidart
Txalaparta, 2004

Beste manera bat ere atxeman nuen, aski laster, bakartasunaren sistemari aurre egiteko. Nola ez nintzen nehorekin mintzatzen ahal, deliberatu nintzen egunero kantuz aritzera. Ariketa ona iruditu zitzaidan, bai euskaraz aritzeko eta bai euskal kantuak ez ahanzteko. Lehenik zeldan hasi nintzen, harat-hunatka ari nintzelarik zeldaren barnean, atetik leihora joan-jinka. Oroitu arau, banazkien kantuak kantatzen nituen. Kantu bat hautatu eta oroitu bezainbat kopla emaiten nuen. Eta gero idatzi egiten nituen. Oroimena lantzeko eta hiztegia ez galtzeko ariketa biziki ona da. kantu bat osorik edo ahal bezainbat eman ondoan, hitzak gogoan berritz ongi eta aski freskatu ondoan, beste kantu bati lotzen nintzen. Eta batzuetan, ibiltokian ere, kantu bat buruan nuelarik eta hitzak xekatzen ari nintzelarik, kantuz hasten nintzen, airearekin hitzak atxeman nahian. Hastapenean ongi, nehork ez zidan deus erraiten, ez zeldan, ez ibiltokian ari nintzelarik ere. Ibiltokian bi mugimendu edo lasterkaldiren artean ari nintzen kantuz, ez sobera gora, normalki…

Eta gero, ibiltokian nintzelarik, inguruetako egoitzetako horma alimaliei so, hainbeste leiho burdin sareztaturik, pentsatzen hasi nintzen bat edo bestearen gibeleko zelda horietarik batean euskal duntu bat, enekin harremanetan sar laitekeela bat-edo izan zitekeela. Eta entzuten balu euskal kantu bat, enekin harremanetan sar laitekeela. Orduan egunero, goiz eta arratsaldez, ene kantua gero eta gorago emaiten hasi nintzen ibiltokian, euskaldun batek entzunen zukeelakoan eta ene kantuari arrapostu emanen. Eta egun batez, goizeko ibiltokian nintzelarik norbaitek eman zidan arrapostu: Gora Euskal Herria! Ez nuen ikusten ahal, burdin zirien kontrako sareak itsutzen baitzuen sobera leihoa, baina itzal bat ikusten nuen han gora, azken estaiako teilatu peko azken lerroan, leiho baten gibelean. Ontsa hiza, Patxi?, erran zidan… Zer plazerra!

Bakartasunaz bi hitz 82-83 orr.

>> txalaparta.com: liburuaren zati bat

/ literatura koadernoak / ataramiñe / literaturakoadernoak.org /

Share
Atalak: artikuluak, presoak

[musika CDa] “Ametsen txokoan”

2013 14 martxoa

Ibon Muñoa Eibarko presoak argitara emandako Ametsen txokoan bizi naiz poema liburuko olerki batzuk musikatu eta bertsionatu dituzte Eibarko hainbat taldek. Eroa Nazan, Napoka Iria, Norman, Ekinocio, Josu Gil eta Mikel Arrieta musikariek hartu dute parte proiektu honetan. Kantak 2012ko udazkenean grabatu ziren Legarreko lokaletan eta azaroaren 30ean aurkeztu zituzten Eibarren. Estilo ezberdinek bat egiten dute diskoan. CDarekin batera abestien letrak eta Mikel Zarrabe presoaren irudiekin osatutako liburutxoa banatzen da. Diskoan dauden abestiak Askatu barrura, barrutik mundura (Mikel Arrieta), Mundu gaizto batean II (Norman), Mundu gaizto batean I (Eroa Nazan), Zalantza I (Napoka Iria), Mundu gaizto batean VIII (Ekinocio) eta Mundu gaizto batean III (Mikel, Josu, Pulgi) dira.

Proiektu hau musikarien beraien ekimenez sortu eta gauzatu da. Ataramiñeren zigiluarekin argitaratu da, liburuaren osagarri, beraiek horrela proposatuta.

CDa erosteko

Diskoa bost euroan dago salgai, Eibarren Karrika eta Areto tabernetan eta Ataramiñeren produktuak saldu ohi diren lekuetan.

Bestela ere, pastorekantautore@gmail.com helbidera egin daitezke eskaerak.

Zuzenean entzun

mp3 formatoan deskargatzeko

01.Askatu barrura, barrutik mundura Mikel Arrieta.mp3
02.Mundu gaizto batean II Norman.mp3
03.Mundu gaizto batean I Eroa Nazan.mp3
04.Zalantza I Napoka Iria.mp3
05.Mundu gaizto batean VIII Ekinocio.mp3
06.Mundu gaizto batean III Mikel, Josu, Pulgi.mp3

Koadernoa
Jarraitzen du

Share
Atalak: Ataramiñe, katalogoa, musika

“Atara Literatura, espetxea eta sorkuntza” martxoaren 21ean Zarautzen

2013 14 martxoa

/ literatura koadernoak / ataramiñe / literaturakoadernoak.org /

Share
Atalak: aurkezpenak, Ekitaldiak

Mikel Orbegozo, “Emakumeen moduloan MAKINA”

2013 6 martxoa

PRESO NAGO
Mikel Orbegozo
Ataramiñe, 2010
Preso nago.pdf

/ literatura koadernoak / ataramiñe / literaturakoadernoak.org /

Share
Atalak: artikuluak, Ataramiñe, presoak

Jokin Urain, “Zain gaudenon denbora”

2013 5 martxoa

Jokin Urain Larrañaga (1959)
Mendaro
1986tik daukate espetxean.

> Wikipedia
> Armiarma

ZAIN GAUDENON DENBORA
Jokin Urain
Ataramiñe 12

ZAIN GAUDENON DENBORA

Muskerra horman

Ilunabarrak lekarkeen freskuraren egarri irten naiz leihora, gortinei albora eraginda; uztail honek itoko gaitu neurriz gainera luzatzen bada. Txolarreak, araba-zozokak, enarak dabiltza kantu eta txilio… Hala ere oraintxe itzartu direla esango nukeen, hegalari jendearen erretira ordua ez balitz.
Musker azaldu da aurreko bat azaldu da aurreko horman; teilatuaren hegalpean aurrera dator, bizkor etorri ere, segika duen txolarrearengandik ihesi.
– Pakito, Pakito! Egin diot deiadar alboko txabolora-. Ikusten al duk aurrean muskertxo hori?
Gure leihoetan zalaparta sumatzean ospa egin du txolarreak, eta hortxe geratu da muskerra, gure aurrean bosten bat metrora dagoen eraikuntzaren horman, teilatuaren hegalpean. Horizta da; ez gure sugandila eta muskerren ohiko kolorekoa.
– Gekoa duk hori; salamankesa. Sasoi honetan, ilunabarrean eta gauean, ateratzen dituk teilape eta gordelekuetatik. Mordoa zagok – diost Pakitok.
Ez dira, noski, berriak patariok leku hauetan; hemen ibiliko ziren geko hauek edo euren aurrekoak lehen ere, duela hogei-hogeita bost urte alegia, eta agian ikusi nituen noizbait, baina nire oroimenak ez du gorde hauen akordiorik. Gogoratzen eta ahazteko adina kiribil badu beti zain gaudenon denborak.
Egunen joanean neurez ikasi dut egia dela Pakitok dioena. Ilun-abarrean hasten dira salamankesok teilape eta beste ezkutalekuetatik irtenda horman zehar agertzen. Ilundu ahala ugaldu egiten dira; txiki samarrak batzuk, handixeagoak besteak. Gaueko jendea agi denez.
Gure galeriako ziega hauen leihoen aurrean lau-bost metrora paraleloan daukagu okindegia edo ez dakit zer lantegitzat darabilten erakina. Ezker-eskuin beste bi eraikuntza daudenez, etxe-bitarte itxia da gure moduluaren eta aurreko eraikin horren artean dagoena. Etxe-bitarte itxia bai, baina ez erabat iluna; Pakitoren leihoaren aurrean ezkerretara, etxe-bitartea ixten duen horman dago farola, isiotuta egoten dena ilunabarretik goizera. Gauez argi horretara inguratzen direnez eltxo, gau tximeleta, kakalardo eta genero guztietako inkontzienteak, pagotxaren jakitun dira gekoak eta ez dute hutsik egiten. Baina farolaren ingurura ez ezik, horman alde batera eta bestera ibiltzen dira, gora eta behera, eta lurrera jaitsita ere bai harantz eta honantz.
Horman gora edo joatean, edo harantz eta honantz dabiltzanean, ez dute bide-sail luzerik egiten abialdi batean. Joanaldi labur bat abiada bizian egin, eta geratu egiten dira, berriro beste joanaldi bizkor bat, eta geratu. Denbora luzean geldi egoten dira askotan, zirkinik txikiena ere egin gabe, ehizakiren baten zain, eta, eltxo, kakalardo edo antzekoen bat ikusten dutenean, mugimendu elektrikoan harrapatzen dute.

Jarraitzen du

Share
Atalak: artikuluak, Ataramiñe, presoak

Joseba Sarrionandiaren elkarrizketa “Gara” egunkarian [esp.]

2013 4 martxoa

2013ko martxoaren 03an GARA egunkariak, Xabier Izagaren eskutik, Joseba Sarrionandiarekin egindako elkarrizketa argitaratu zuen.

>> gara.net: «Un pueblo no se va pareciendo a lo que recuerda, sino a lo que va haciendo»
Xabier IZAGA

En cualquier otro momento, la entrevista se habría desarrollado en euskara; sin embargo, a raíz de la traducción de su último ensayo, ‘Moroak gara behelaino artean?’, al castellano (editorial Pamiela) y más recientemente al catalán de la mano de la editorial Pol·len, 26 años después de la traducción de ‘Narrazioak’ a esa lengua, acordamos realizarla en castellano, ahora que un sector mucho más amplio de lectores también ha tenido acceso a esa obra y, por tanto, a la cosmovisión del escritor de Iurreta, exiliado desde hace casi treinta años, en los que el mito de Sarri ha ido en aumento. Algo que a Joseba Sarrionandia no parece quitarle muchos minutos de sueño. No es falsa modestia, ni siquiera modestia, la actitud de quien ha sido caracterizado por su «prosa poética», pero también por su poesía narrativa o por alguna novela con apariencia de diccionario.

Entre la publicación de su último libro y la de las traducciones del mismo, Euskal Herria ha vivido cambios notables en el plano político que Sarrionandia ha seguido con atención. Entretanto, no ha faltado alguna polémica que le ha afectado directamente, en la lógica de la dialéctica anterior a esos cambios. El nuevo panorama político vasco, la literatura y su lugar en ella, la economía y algunos otros temas de los muchos que trata en su voluminoso ensayo hacen extensa una entrevista cuyas respuestas son una constante invitación a la reflexión. Es más importante saber leer que saber escribir, afirma Sarrionandia; leerle a él, sin duda, lo es.

Jarraitzen du

Share
Atalak: artikuluak, iheslariak

Joseba Sarrionandiaren elkarrizketa “El Correo” egunkarian [esp.]

2013 1 martxoa

2013ko otsailaren 24an “El Correo Español“ek Sarrionandiaren elkarrizketa argitaratu zuen igandeko “Cultura” sailean.

El Correon agertzeaz, hauxe dio Sarrionandiak: “Se me hace rara la idea de publicar en el periódico de Don Celes, que tanto leí en los viejos tiempos. Pienso que intercambiar ideas es bueno para todos“.

>> [PDF] elkarrizketa pdf formatuan

Entrevista a Joseba Sarrionandia
“Los españoles serán más libres cuando los vascos puedan decidir libremente lo que quieren”
Iñaki Esteban
El Correo 2013.02.24

Las hemerotecas apenas registran tres o cuatro imágenes de Joseba Sarrionandia en su edad adulta, todas de la misma época. Tenía entonces unos veinte años y ya había empezado a recorrer un prometedor camino literario en el grupo Pott acompañado de escritores mayores que él, como Bernardo Atxaga, que no perdían ocasión para alabar su talento.

Si hoy apareciese, sólo unos pocos allegados reconocerían a este autor, nacido en Iurreta en abril de 1958. Y, sin embargo, son muchos los que han oído hablar de su trayectoria y los que han leído sus obras, escritas en euskera. A los 22 años, como miembro de un comando de ETA, participó en octubre de 1980 en el secuestro del conservero José Garavilla. Un par de meses después fue detenido y luego condenado a 18 años de cárcel. Su fuga de Martutene el día de San Fermín de 1985 junto a Iñaki Pikabea, escondiéndose en los bafles que había llevado el cantante Imanol para dar un concierto, es uno de los episodios más conocidos de su vida, popularizado gracias a la canción de Kortatu. Desde entonces nada se sabe de su vida. Los servicios de inteligencia españoles le sitúan en Cuba y su vuelta a Euskadi no tiene impedimento legal alguno porque sus delitos han prescrito.

Esta es una parte de la historia. La otra sigue por el camino literario que emprendió cuando aún era un estudiante de Filología vasca en la Universidad de Deusto. Como escritor, dio sus primeros pasos en la poesía con la obra Izuen gordelekuetan barrena (Donde se refugian los miedos), que aún perdura como uno de los grandes poemarios modernos en lengua vasca. Siguieron libros de cuentos como “Atabala eta euria” (El atabal y la lluvia), novelas como Lagun izoztua (El amigo congelado), ensayos en los que difumina los límites entre géneros como Ez gara geure baitakoak (No somos de nosotros mismos).

Ni críticos ni profesores ni lectores en euskera dudan de su lugar en la literatura vasca de los siglos XX y XXI. Todos alaban su capacidad para crear imágenes, los elementos fantásticos de su literatura, la precisión y la modernidad en el manejo del idioma. Miembro correspondiente de Euskaltzaindia (Academia de la Lengua Vasca), incluso han escrito una tesis doctoral sobre su faceta de traductor al euskera de obras del portugués Fernando Pessoa, del inglés Samuel T. Coleridge y de La tierra baldía del estadounidense T. S. Eliot, en un libro que compartió con Gabriel Aresti y Jon Juaristi.

En 2011 publicó Moroak gara behelaino artean? (¿Somos moros en la niebla?), ganador del Premio Euskadi de Ensayo. El Gobierno de Patxi López retuvo los 18.000 euros que le correspondían hasta que se aclarase su situación legal, una cantidad que liberó al comprobar que no tenía ninguna responsabilidad pendiente; ni civil ni penal.

Entre bárbaros

Publicada por Pamiela, traducida al español y ahora también al catalán –ayer mismo se presentó en Barcelona–, la obra sigue la pista de un antepasado del escritor, el franciscano Pedro Hilarión Sarrionandia, que hizo la primera gramática del amazigh, la lengua de los nómadas del norte de África. Original, a ratos complejo, otras divertido, el ensayo tiene como eje las relaciones entre las lenguas y la formas de dominación entre pueblos y naciones.

En las primeras páginas, Sarrionandia recuerda una tarde en la playa de Laida, cuando una señora les decía a tres niños aldeanos que veían por primera vez el mar: “Pero niños, ¿por qué no habláis en cristiano?” Se quedaron apocados como si les hubieran repartido, en vez de caramelos, vergüenza. La lengua del poder llevaba aquel día blusa amarilla y pendientes de perlas”, escribe.

Sarrionandia accede a ser entrevistado por primera vez en El Correo y responde a un cuestionario que le hace llegar su círculo más próximo. “Se me hace rara la idea de publicar en el periódico de Don Celes, que tanto leí en los viejos tiempos. Pienso que intercambiar ideas es bueno para todos”, confiesa.

Jarraitzen du

Share
Atalak: artikuluak, iheslariak

Mikel Orbegozo, “Patioa isolamenduan”

2013 1 martxoa

PRESO NAGO
komikia
Mikel Orbegozo
Ataramiñe, 2010
Preso nago.pdf

/ literatura koadernoak / ataramiñe / literaturakoadernoak.org /

Share
Atalak: Ataramiñe, presoak

[espetxeko gutunak] Saul Kurtoren bizi baldintzak Fresnesen

2013 28 otsaila

Saul Kurto Zorrotzako preso politikoaren gutuna. Fresnesen dituzten bizi baldintzak azaltzen ditu bertan (via zorrotzainfo)


Sakatu irudietan gutuna irakurtzeko

/ literatura koadernoak / ataramiñe / literaturakoadernoak.org /

Share
Atalak: Espetxeko gutunak, presoak

Joseba Sarrionandiaren “ARA” egunkariko elkarrizketa [esp.]

2013 27 otsaila

Joseba Sarrionandiaren ‘Som com moros dins la boira?’ liburuaren aurkezpenaren harira, Kataluniako ARA egunkarian Sarrionandiarekin egindako elkarrizketa argitaratu dute. Hemen, elkarrizketa hori espainolez ekarri dugu (via nabarralde.com)


Joseba Sarrionandia: “Plantear un referéndum ya es una emancipación”
Antoni Batista

El escritor vasco, en paradero desconocido desde 1985, publica el libro ‘Somos como moros en la niebla?’. En esta entrevista exclusiva con el ARA, reflexiona sobre los últimos años de la política

No se sabe ni qué cara hace ni dónde para. La última imagen que se tiene de Joseba Sarrionandia es del 1985, el año de su fuga de la cárcel de Martutene, en una operación de película, escondido en la caja de un bafle del cantante Imanol. Había cumplido cinco años de una condena de veintidós dos. Kortatu le dedicó la canción ‘Sarri, Sarri’ , muy popular en los años 80. Esta es una entrevista en exclusiva para el ARA, con motivo de la edición en catalán de su libro Somos como moros en la niebla? (Polen Ediciones).

Jarraitzen du

Share
Atalak: Sailkatugabeak

Angel Amigo, “Operación Poncho. Las fugas de Segovia” (1978)

2013 27 otsaila

“Operación Poncho” LAS FUGAS DE SEGOVIA Angel Amigok 1978an argitaratutako liburua PDF formatuan, ON LINE irakurtzeko zein e-book eta beste formatuetan deskargatzeko.

>> PDF formatuan
>> ON LINE irakurtzeko
>> e-book eta beste formatu batzuk

“Operación Poncho”
LAS FUGAS DE SEGOVIA
Angel Amigo
Hordago, 1978

/ literatura koadernoak / ataramiñe / literaturakoadernoak.org /

Share
Atalak: liburuak, PDF, presoak

Segoviako ihesa: liburu bi eta film bat

2013 26 otsaila

PRISION DE SEGOVIA. El por qué, el cómo y el después de un tunel que se hundió
Julen Agirre
Editions Mugalde. Hendaia, 1976

1975eko uztailean preso batzuk zulo batetik kaleraino atera ziren Segoviako espetxean. Zuloan kanpoko ETAko komandoko kideekin elkartu ziren. Ihesaldi masibo baten azken prestaketak ziren. Baina uztailaren 30ean komandoko hainbat kide atxilotuko zituen poliziak Madrilen. Harrapatutako dokumentazioari jarraiki eta egun batzuetako miaketa intentsiboen ondoren, abuztuaren 2an aurkitu zuten zuloa.

Segoviako espetxean gelditu ziren ETAko presoek idatzi zuten liburua (hainbat lekutan egilea Eva Forest izan zela aipatzen da, ziurrenik berak idatzitako “Operación Ogro” ere Julen Agirreren izenpean argitaratu zelako). Angel Amigok “Operación Poncho” liburuan argitu zuen egileen nortasuna.

Los presos escriben un libro

(…) La oficina de makos pidió a sus militantes de Segovia que elaborasen rápidamente un trabajo sobre la fuga. Los que estaban fuera de celdas decidieron que un primer borrador lo elaborase “Intxixu” (Bixente Serrano Izko) y fuera supervisado por los demás. El problema que se creaba al estar “Intxixu” y la mayorí­a en celdas, fue el de la circulación de textos y crí­ticas escritas. Se solucionó con los repartos de comidas. (…) Luego, una vez en el patio, como se salí­a por grupos una hora diaria, se volví­an a intercambiar los textos. Así­ se hizo con varias entregas. El libro se elaboró como si hubiese estado escrito desde fuera con los informes enviados por los presos. Se añadió un anexo en el que se explicaba la situación en que había quedado la cárcel tras la caí­da y huelga de hambre y numerosos croquis y dibujos. (…) Poco después, estos materiales eran ordenados y trabajados bajo el pseudónimo de Julen Agirre, y saldrían como libro en enero del 76.

Angel Amigo, “Operación Poncho. Las fugas de Segovia”, Hordago, Donostia, 1978. 112-115 orr.

Operación Poncho. Las fugas de Segovia
Angel Amigo
Hordago. Donostia, 1978.

1976ko apirilaren 5ean 29 preso politikok ihes egin zuten Segoviako espetxetik. Azkenean horietako lauk bakarrik ihes egitea lortu zuten. Guardia Zibilak eta Espainiako Armadak gainerako guztiak atxilotu egin zituen Nafarroatik muga pasatzeko ahaleginean. Oriol Sole MIL taldeko militante autonomo kataluniarra hil eta hainbat zauritu zituzten, tiroka.

Angel Amigok ihesaldi bien kronika egiten du liburuan, estilo zuzenean, bide batez espetxetako bizitza eta militantzia ere erakutsiz. Ihesaldien gainean izanik, lehengo parrafotik azaltzen da liburuaren ardatza: militantearen zeregina ihes egitea da. Ihesaldiak historia kolektiboak izan zirela azpimarratzen du hitzaurrean eta, zentzu horretan, liburuak ikuspegi objetiboa bilatzen du narrazioan; beste hainbat protagonisten ekarpenak jaso zituen kontakizuna osatzeko. Argazki ugarirekin dator liburua.

La fuga de Segovia / Segoviako ihesa (filma)

Zuzendaria: Imanol Uribe, 1981.

Gidoia: Angel Amigo, Imanol Uribe









La fuga de Segovia, osorik (youtube.com)

Jokin Urain: Segoviakoa

Denboran atzera geratu dira 1970eko hamarkada eta bere anabasa, baina orduan ez genuen uste sekula gera zitezkeenik sasoi haiek ahanzturak galtzeko arriskuan. Gazteak baikinen, pitzadurarik gabeko konbentzimendua baikenuen, aldatzear baitzegoen mundua. Geu ginen lekuko.

Mundua aldatzear zela baina bultza egin behar zitzaiola, behin eta berriz bultza, eta lekuko ez ezik eragile ere izan behar zela, nahiz eta laprastadak egin, pentsatu behar izan zuten presoek ere urte haietan. Segoviako presoena horren erakusgarri da; horrela geratu zitzaigun memorian 1976ko apirilaren 5eko hartatik.

Zer idatziak eta zer esanak oparo eman ditu egun hartan 29 presok burutu zuten ihesak. Film bat ere egin zuten hari buruz. Gure oroimenean iraupen eta argi gehien ”eta tristura ez gutxi” izan duen ihesa da Segoviako hura, Martutenetik Pikabeak eta Sarrionandiak egindakoarekin batera.

Ihesak ez dira, baina, denak lehen saioan ateratzen; saio asko eta asko geratu dira bidean, burutzera heldu gabe. Segovian bertan ere bai. 1975ean, atxiloketa batzuen ondorio, Poliziaren eskuetara jausi ziren Segoviako kartzelako estolderien argazkiak, planoak eta gainerakoak. Horrela zapuztu zen hainbeste lan eta ahaleginen emaitza, zulotik irteteko dena prest zeukatenean.

Pentsatzekoa da mailukadak legez kolpatu zituela zaputz hark, itxaropenak atsekabe bihurtuz. «Argi dago ilunpean gaudela» esango zukeen egoera hartan, urte batzuk geroagoko poetak.

Eta ilunpe hartan, atsekabearen zama astuntzeko, errepresioa areago gogortu zieten kartzeletan zuloa erori zenean. Baina haiek ez ziren etsipenerako lekuak eta garaiak. Lehen saioa pikutara joan bezain bizkor ekin zioten beste zirrituren baten bila. Dutxetatik ordez, itsututa lagatako komun batetik abiatu zuten zuloa oraingoan.

1975eko ihes saioa harrapatzea lortu ondoren, Segoviakoa ihesen aurkako kartzela zela, bertako erregimena lehen gradukoa zela eta gisako zerak esaten zituen Espainiako Gobernuak.

Presoei patioan, ziegan edo nonahi araketa egin eta droga apurren bat aurkitzea, edo telefonoren bat, edo hutsaren hurrengo ziztrinkeriaren bat… garaipen eta harrokeria motibo izan ohi da kartzeleroentzat. Esan beharrik ez presoek hasitako zuloa aurkitzea garaipen handia dela, kartzelerorik lerdoenarengandik hasi eta handienarenganainoko guztientzat. Gerra erabakior bat irabaztearen pare, hor nonbait.

Haien harropuzkeria gorabehera, ordea zulogintzan jarraitu zuten presoek, eskura zitzaketen gauzekin linternak eginez, lurra atera eta desagerrarazteko modua asmatuz, zulogileen zarata ez entzuteko beste zarata handiago batzuk ateraz… eta itxaropenaren labeari egurra oparo emanez batez ere.

Sei hilabeteko lanaren emaitza da zulo berria; amaitu dute zerura bidea, eta iritsi da eguna, 1976ko apirilaren 5a. ETAko 25 preso eta beste erakunde batzuetako beste lau dira hautatuak. Arratsaldeko ordu biak baino lehentxeago hasi dira zulora sartzen, eta hiruretarako prest zeuden denak, zuloaren beste muturrean, jantziak aldatuta, kamioia zain zegoen lekura abiatzeko.

Nik dezakedan baino hobeto idatzi eta azaldu dute beste batzuek, historia hura bizi izan zutenek ere bai, eta aski ezaguna da: abiatu aurretik okertu bazen lehen ihes saiakera, azken pausoen faltan geratu zen bigarrena, gehienentzat behintzat.

Segoviatik Aurizberriraino joan ondoren, bidea erakutsiko dien mugalaririk gabe daude kamioiko ezkutalekutik jaistean. Mugatik hain gertu, Iparraldetik hain urruti… Eta gaua da, eta lainoa. Mendira jotzen dute, baina gauzak ez doaz ondo. Guardia Zibilak, Poliziak, Armadak hartu ditu mendiak eta inguruak egunsentirako… Tiroak, galduordeko ihesak, norantz jo asmatu ezina.

Oriol Sole iheslari katalana hil du Guardia Zibilak; 24 preso eta laguntzaile taldeko hiru atxilotu dituzte. Lau presok eta laguntzaile taldeko batek lortzen dute, azkenik, ihes egitea.

Jokin Urain. Ez dago etxean. Susa, 2010

THE SEGOVIA BIG BAND: Conversaciones con sus protagonistas

Dokumentala. Gemma Serrahima. Joan Rossell.

> wikipedia: La fuga de segovia
> wikipedia: Segoviako ihesa
> vientosur.info: Josu Ibargutxi. Vivencias desde la cárcel de Segovia
> ikusezazu.com: Segoviako ihesa
> elpais.com: Los evadidos de Segovia cuentan su fuga
> jokin urain: Segoviakoa. Ez dago etxean. Susa, 2012

/ literatura koadernoak / ataramiñe / literaturakoadernoak.org /

Share
Atalak: artikuluak, liburuak, presoak

Iñaki Gonzalo “Kitxu”, “Desde mi zulo”

2013 14 otsaila


Iñaki Gonzalo Casal “Kitxu” amaren hiletan (arg.: ukberri.net)

Desde mi zulo

El habitáculo donde permanezco veinte horas al día mide tres metros de largo por 1,80 de ancho. Consta de: un camastro de hierro, un taburete clavado al suelo, una mesa de madera de 80 cm. de largo y 40 de ancho,dos baldas de piedra, un retrete y el lavabo. Las paredes se cubren de humedad en invierno y se descon chan durante el verano. En la parte inferior de la puerta dispongo de un parapeto de periódicos y bolsas de basura, y en el agujero del retrete de una botella de plástico para que las ratas no entren por la noche.

Se nos sirven tres raciones al día en bandejas de metal. Durante los chapeos permanezco 24 horas al día en un espacio inferior a seis metros cuadrados; en los periodos de cumplimiento de sanciones, 22 horas diarias. No tengo acceso a ninguna actividad del centro, ni a la biblioteca, ni al cine, ni al salón de actos, ni al campo de futbol, ni a talleres. Durante los traslados nos encierran en jaulas de chapa metálica de un metro de l argo por 50 cm. de ancho. Su única ventilación consiste en una abertura en la parte inferior de la puerta. La estancia en estas jaulas se prolonga en ocasion es durente 10, 12 o14 horas. Con frecuencia el olor a vómitos es tan insoportabl e, sobre todo en verano, cuando las conejeras se convierten en autenticos hornos.

Recurro a una imagen gráfica: los vagones donde los nazis trasladaban a los judíos a los campos de exterminio. Los habitáculos donde 562 ciudadanos vascos permanecemos secuestrados están l ocalizados, aunque su acceso es complicado. El mío se encuentra en el número 4 de la calle Mártires de la ciudad de Ocaña, a 450 kilómetros de mi lugar habitual de residencia. Los interesados pueden dirigirse también al km. 72 de la carretera de Ayora, en Albacete, o al km.7 de la carretera de Olivenza, en Badajoz, o al punto kilométrico 10 de la carretera de Madrid a Jaén, o a Palma de Mallorca, o a Cádiz, o a Gran Canaria, o a Ceuta o a París. Propongo también que los interesados conozcan por dentro cualquiera de los 44 zulos del celular, sito en la localidad madrileña de Navalcarnero, o que se en trevisten con los ciudadanos vascos que llevan 7000 días encerrados en habitácul os de tres metros de largo por 1,80 de ancho. Durante mi estancia en prisión he sido testigo directo de ahorcamientos, intentos de suicidio, apaleamientos a presos sociales y del colectivo, vejaciones, cacheos humillantes, defunciones por enfermedad, episodios de una crueldad dificil de explicar e imposible de imaginar. Las huelgas de hambre, los txapeos, el enfrentamiento directo, la tensión, la soledad, el aislamiento, la rabia, la impotencia… son el contrapunto a los derechos que los chacales de la información aseguran disfrutamos los presos pol íticos vascos en el interior de los habitáculos donde nos mantienen secuestrados.

Iñaki Gonzalo Casal Kitxu (Egin, 1997.07.14)

/ literatura koadernoak / ataramiñe / literaturakoadernoak.org /

Share
Atalak: artikuluak, espetxea eta literatura
« Mezu berriagoak — Mezu zaharragoak »